- Szczegóły
- Autor: Redaktor Strony Komitetu
- Kategoria: Uncategorised
- Odsłon: 518
Uwagi w związku z projektem zmiany ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
w zakresie dotyczącym regulacji poszukiwań zabytków
Wstęp
Poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych przez amatorów, tzw. poszukiwaczy, przy użyciu sprzętu elektronicznego (wykrywaczy metali) zaczęło być popularne w 2 połowie lat 80.tych XX w., stając się wręcz zjawiskiem o charakterze masowym w latach 90.tych XX. Poszukiwań nie regulowały żadne przepisy, w tym obowiązująca wówczas ustawa z 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury. Ponieważ bardzo często przy ich okazji dochodziło do dewastowania bądź niszczenia stanowisk archeologicznych, handlu zabytkami archeologicznymi, które – w świetle obowiązujących wówczas i obecnie przepisów – stanowią własność Skarbu Państwa, itp. negatywnych z punktu widzenia ochrony zabytków archeologicznych działań, próbowano z tym zjawiskiem walczyć, wykorzystując przepisy dotyczące niszczenia zabytków zawarte we wspomnianej ustawie o ochronie dóbr kultury. Z drugiej strony, część poszukiwaczy, widzących siebie jako pasjonatów odkrywających nieznaną przeszłość, próby ograniczania poszukiwań metodami administracyjnymi wiązała nie zagrożeniami jakie one niosą dla zabytków archeologicznych ale traktowała jako dowód zazdrości bądź wręcz zawiści archeologów, którzy nie dokonywali tak spektakularnych jak oni odkryć. Znaczną rolę w wytworzeniu się tego typu postaw miały programy emitowane w telewizji, np. „Było, nie minęło” red. Andrzeja Sikorskiego, który stał się wzorem dla szeregu podobnych, nadawanych obecnie zarówno w telewizji publicznej, jak i na kanałach komercyjnych. Pogląd, że to poszukiwacze dokonują prawdziwych odkryć a archeolodzy im ich zazdroszczą i dlatego starają się doprowadzić do ograniczenia poszukiwań bądź nawet ich całkowitego zakazania, wydaje się być w tej chwili powszechny w środowisku związanym z Polskim Związkiem Eksploratorów.
Popularność poszukiwań zabytków w końcu XX w. stała się tak duża, a jednocześnie próby ich ograniczenia nieskuteczne, że zdecydowano się na ich uregulowanie prawne. Stąd w ustawie z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej uozoz), która zastąpiła obowiązującą wcześniej ustawę o ochronie dóbr kultury z 1962 r., w jej art. 36 ust. 1, dotyczącym działań przy zabytkach na które jest wymagane pozwolenie właściwego konserwatora zabytków, znalazł się punkt 12, mówiący, że pozwolenia takiego wymaga „poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania”. Warto zauważyć, że z brzmienia tego przepisu wynika, iż prowadzenie poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych, bez użycia urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania nie wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.
W uozoz nie zdefiniowano pojęcia poszukiwań zabytków (w przeciwieństwie np. do badań archeologicznych), nie określono, kto może prowadzić takie poszukiwania, nie wprowadzono żadnych ograniczeń co do miejsc, gdzie poszukiwania można prowadzić, nie wskazano, co powinno się dziać ze znalezionymi zabytkami, które nie są zabytkami archeologicznymi. Jeśli chodzi o tę ostatnią kwestię, po kilku latach funkcjonowania uozoz, Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyjął interpretację, że powinny mieć tu zastosowanie przepisy ustawy o rzeczach znalezionych.
Pomijając w tym miejscu bardzo istotną kwestię definicji zabytku archeologicznego (zgodnie z art. 3 pkt 4 uozoz, za zabytek archeologiczny może być uznane w zasadzie wszystko, co ma jakikolwiek związek z człowiekiem i znajduje się na powierzchni ziemi, w ziemi lub w wodzie), należy zauważyć, że poszukiwanie zabytków archeologicznych mieści się w pojęciu badań archeologicznych, którymi – zgodnie z definicja zawartą w art. 3, pkt 11 uozoz - są „działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego”. Poszukiwania zabytków archeologicznych są bowiem niczym innym, jak działaniami mającymi na celu odkrycie tych zabytków, czyli de facto badaniami archeologicznymi. Jednak, o ile zgodnie z uozoz, badaniami archeologicznymi (a więc także działaniami mającymi na celu odkrycie zabytku archeologicznego), na które również jest wymagane pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 36 pkt 1, ust. 5), może kierować (bądź prowadzić je osobiście) jedynie osoba o ściśle określonych w tejże uozoz kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym, to legalne poszukiwania zabytków może prowadzić każdy, kto złoży prawidłowo wypełniony wniosek o wydanie pozwolenia, bez względu wiedzę, doświadczenie, kwalifikacje itp.
Aktualnie obowiązujące zasady wydawania pozwoleń na poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych.
Zasady wydawania pozwoleń na poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych określają wydawane sukcesywnie, poczynając od 2004 roku, rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie wydawania pozwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich, …., a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (aktualnie obowiązuje rozporządzenie wydane w 2018 roku, tekst jednolity 2021 r.). We wniosku o wydanie pozwolenia na poszukiwania, poza podaniem danych wnioskodawcy (może nią być osoba fizyczna, stowarzyszenie bądź jakikolwiek inny podmiot), należy wskazać miejsce, gdzie będą prowadzone poszukiwania, dane osoby mającej kierować poszukiwaniami bądź prowadzić je samodzielnie oraz uzasadnienie, a więc dlaczego chce się poszukiwania prowadzić. Załącznikami do wniosku są program poszukiwań, dokument potwierdzający tytuł prawny potwierdzający prawo do korzystania z nieruchomości na której prowadzone są poszukiwania bądź zgodę właściciela nieruchomości na prowadzenie na niej poszukiwań albo oświadczenie, że właściciel takiej zgody nie udzielił, mapę topograficzną lub prezentację kartograficzną bazy danych obiektów topograficznych (BDOT10k) (pomijam dodatkowe wymagania w przypadku poszukiwań prowadzonych polskich obszarach morskich).
Są to więc wymagania bardzo podobne, jak w przypadku wniosków o wydanie pozwolenia na badania archeologiczne. Najważniejsze różnice, to: wymóg podania od razu we wniosku na poszukiwania danych osoby, która będzie nimi kierować lub prowadzić samodzielnie (w przypadku badań archeologicznych nie jest to wymagane) oraz brak obowiązku podania, co się ze znalezionymi zabytkami stanie, gdzie trafią (w przypadku badań archeologicznych konieczne jest dołączenia do wniosku o wydanie na nie pozwolenia, dokumentu potwierdzającego gotowość muzeum lub innej jednostki organizacyjnej do przyjęcia odkrytych w ich trakcie zabytków archeologicznych, popularnie zwanego „promesą”). To ostatnie jest bardzo istotne, bo w przypadku odkrycia w trakcie poszukiwań zabytków archeologicznych, znalezienie muzeum gotowego je przyjąć staje się obowiązkiem wojewódzkiego konserwatora zabytków (przekazanie zabytków archeologicznych do muzeum może odbyć się tylko za jego zgodą).
Istotne różnice są natomiast między warunkami prowadzenia badań archeologicznych a warunkami prowadzenia poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych, zawartymi w wydawanych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków pozwoleniach na nie. Poza tym, co wynika bezpośrednio z uozoz, że badaniami archeologicznymi może kierować (bądź prowadzić je samodzielnie) archeolog o co najmniej 12 miesięcznym doświadczeniu zawodowym, a poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych, prowadzić każdy kto tylko chce, to w pozwoleniu na badania archeologiczne wojewódzki konserwator może zawrzeć warunki: dokonania szczegółowego rozpoznania terenowego i sporządzenia planu sytuacyjno-wysokościowego dla zabytku archeologicznego, zwłaszcza gdy ten zabytek posiada własną formę krajobrazową; prowadzenia dokumentacji przebiegu badań archeologicznych oraz opracowania wyników tych badań w sposób umożliwiający jednoznaczną identyfikację i dokładną przestrzenną lokalizację wszystkich czynności oraz dokonanych odkryć i przekazania jej wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w określonym terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia zakończenia tych badań; prowadzenia doraźnej konserwacji pozyskanych zabytków i przekazania ich wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie określonym terminie nie dłuższym niż 3 lata od dnia zakończenia badań archeologicznych; prowadzenia inwentaryzacji polowej pozyskanych zabytków i ich dokumentacji i przekazania jej wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia badań archeologicznych; sporządzenia sprawozdania z przeprowadzonych badań archeologicznych i przekazania tego sprawozdania wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie nie dłuższym niż 3 tygodnie od dnia ich zakończenia; opracowania sposobu postępowania z zabytkiem po zakończeniu badań archeologicznych i przekazania go wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia zakończenia tych badań; opracowania wyników badań archeologicznych i przekazania ich wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie nie dłuższym niż 3 lata od dnia ich zakończenia; uporządkowania terenu po zakończeniu badań archeologicznych.
Natomiast wydając pozwolenie na poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych, wojewódzki konserwator zabytków może jedynie zawrzeć warunek kierowania poszukiwaniami przez osobę wskazaną we wniosku oraz warunek zakazujących prowadzenia poszukiwań w miejscach przez niego wyznaczonych, ze względu na ochronę zabytków archeologicznych (wyznaczenie tzw. strefy zakazu prowadzenia poszukiwań). Obecne przepisy nie dają możliwości wpisania w pozwolenie na poszukiwania warunków dotyczących prowadzenia dokumentacji z poszukiwań, inwentaryzacji znalezionych zabytków, prowadzenia doraźnej konserwacji znalezionych zabytków a nawet uporządkowania terenu, gdzie były prowadzone poszukiwania (zasypania dołków w miejscach „podejmowanych” przedmiotów. To, że część wojewódzkich konserwatorów zabytków powyższe warunki prowadzenia poszukiwań (czasami także inne, np. zakaz kopania głębiej niż 30 cm), wpisuje w treść pozwoleń na poszukiwania, nie ma podstaw prawnych, a ich wypełnianie przez poszukiwaczy wynika jedynie z dobrej woli tych ostatnich. Zatem warunki prowadzenia poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych, które wojewódzki konserwator może zawrzeć w pozwoleniu na poszukiwania, są niewspółmierne do tych, jakie może postawić przy okazji badań archeologicznych.
Wszystko to stawia poszukiwaczy zabytków, w tym zabytków archeologicznych w dużo lepszej sytuacji niż prowadzących badania archeologiczne. Obowiązujące przepisy nie wymagają od nich żadnych kwalifikacji, sporządzania dokumentacji (raportów) z prowadzonych poszukiwań bądź doraźnej konserwacji znalezionych zabytków. Co więcej, z uozoz nie wynika obowiązek informowania wojewódzkiego konserwatora zabytków o znalezionych w trakcie poszukiwań zabytkach archeologicznych. Jej art. 32 dotyczy obowiązku zgłaszania zabytków odkrytych w trakcie prowadzenia robót budowlanych bądź prac ziemnych, zaś art. 33 zabytków znalezionych przypadkowo, a o przypadkowości, gdy prowadzi się celowe poszukiwania zabytków, w tym zabytków archeologicznych, trudno mówić.
Reasumując, dotychczasowe uregulowania prawne dotyczące prowadzenia poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych, zawarte w obowiązującej uozoz, rozporządzeniu MKiDN w sprawie wydawania pozwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich, …., a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków, a także ustawie z 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych, są wysoce niewystarczające, w niektórych zapisach wręcz szkodliwe z punktu widzenia ochrony zabytków archeologicznych. Jednocześnie należy zauważyć, że wymagania stawiane przy staraniu się o pozwolenie na prowadzenie poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych oraz warunki prowadzenia takich poszukiwań zawarte w tych pozwoleniach niewspółmiernie łatwiejsze do spełnienia niż w przypadku innych działań przy zabytkach. Tym niemniej duża część środowiska poszukiwaczy zabytków uważa, że nawet te wymagania są wygórowane, są wręcz przeszkodami biurokratycznymi ograniczającymi ich aktywność i zaangażowanie w „ratowanie” zabytków (warto zwrócić uwagę, jak wiele stowarzyszeń zrzeszających poszukiwaczy ma w nazwie „ratowanie zabytków”). Stąd ciągłe dążenia do zmiany przepisów, w tym przede wszystkim likwidacji wymogu prowadzenia poszukiwań zabytków tylko za pozwoleniem właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Uwagi ogólne do projektowanych zmian ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w zakresie dotyczącym regulacji poszukiwań zabytków
Projekt poselski zmiany uozoz w zakresie dotyczącym regulacji poszukiwań zabytków został złożony przez grupę posłów reprezentowanych przez posła PiS Przemysława Drabka na początku czerwca br. i już 16 czerwca, skierowany do pierwszego czytania w Komisji Kultury i Środków Przekazu (druk 3383).
Złożenie projektu zmian uozoz jest efektem skutecznego lobbingu prowadzonego przez środowisko poszukiwaczy zabytków zrzeszonych w Polskim Związku Eksploratorów na rzecz wprowadzenia ułatwień w prowadzeniu poszukiwań zabytków, w tym przede wszystkim całkowitego lub częściowego zniesienia wymogu uzyskiwania pozwoleń na poszukiwania. Według inicjatorów zmiany ustawy (por. uzasadnienie), konieczność uzyskiwania pozwoleń na prowadzenie poszukiwań, problemy z tym związane, nie mające podstaw utrudnienia stwarzane przez urzędy ochrony zabytków, powodują, że tylko ok. 1% prowadzących poszukiwania robi to w sposób legalny, tzn. na podstawie wydanego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków pozwolenia. Nie wiadomo na jakiej podstawie dokonano takich wyliczeń, nie wydają się one również wiarygodne. Np. na terenie działania Delegatury w Sandomierzu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach (powiaty Opatów, Sandomierz, Staszów i gmina Ćmielów) legalne, na podstawie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, poszukiwania zabytków prowadzi mniej lub bardziej systematycznie ok. 200 osób, przy czym liczebność tej grupy jest od kilku lat stała. Przyjęcie, że jest to tylko 1% wszystkich prowadzących na tym terenie poszukiwania zabytków przy pomocy sprzętu elektronicznego oznaczałoby, że poszukujących nielegalnie jest ok. 20 tysięcy. Jednocześnie wg szacunków MKiDN oraz Polskiego Związku Eksploratorów osób prowadzących poszukiwania zabytków (legalnie i nielegalnie) na terenie kraju jest ok. 100 tysięcy, zaś wg Autorów uzasadnienia projektu zmiany ustawy, nawet 200-250 tysięcy.
Głównym celem proponowanych zmian jest likwidacja pozwoleń konserwatorskich na poszukiwania. Drugim - jak wynika z uzasadnienia projektu - ma być uznanie środowiska poszukiwaczy za istotny element systemu ochrony zabytków oraz edukacji historycznej w Polsce, które za swoją działalność powinno być również nagradzane (stąd wprowadzenie nagród za zgłoszenie odkryć zabytków).
Oba te aspekty proponowanych zmian, a więc z jednej strony ułatwienie prowadzenia samych poszukiwań, z drugiej zaś oficjalne „docenienie” działalności poszukiwaczy, uznanie, że przynosi ona wymierne efekty zarówno w odkrywaniu zabytków, w tym zabytków archeologicznych (w czym poszukiwacze mają być skuteczniejsi od profesjonalnych archeologów), jak i popularyzacji zainteresowania historią, przede wszystkim najnowszą, a pośrednio w kształtowaniu postaw patriotycznych, wyraźnie zostały wyartykułowane w wystąpieniach na konferencji zorganizowanej w Sejmie w marcu tego roku przez Polski Związek Eksploratorów. Zaś sama ta konferencja, na której rozwiązania zaproponowane w obecnym projekcie zmiany uozoz były wstępnie sygnalizowane, była w dużym stopniu reakcją na mniejsze, niż środowisko poszukiwaczy oczekiwało, dotychczasowe zaangażowanie Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Narodowego Instytutu Dziedzictwa w realizację ich postulatów.
Zaproponowane w projekcie zmiany w żaden sposób nie służą eliminacji zasygnalizowanych wyżej błędów i braków dotychczasowych uregulowań prawnych, nie doprowadzą do uporządkowania sfery poszukiwań zabytków, w tym „ujawnienia” się poszukiwaczy prowadzących teraz poszukiwania bez pozwoleń, a więc nielegalnie, nie zlikwidują prowadzenia poszukiwań na terenie stanowisk archeologicznych i innych miejsc, które z różnych powodów powinny być z poszukiwań wyłączone. Wręcz przeciwnie, jest bardzo prawdopodobne, że ich uchwalenie w proponowanym brzmieniu spowoduje - wbrew deklaracjom Autorów - wyłączenie poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych spod jakiejkolwiek kontroli, powtórne ich zejście do „szarej strefy”, stanowiąc zagrożenie dla dziedzictwa archeologicznego.
Odrębną sprawą są koszty proponowanych zmian, zarówno te bezpośrednie wynikające np. z konieczności stworzenia a następnie obsługi planowanej aplikacji poprzez którą mają być zgłaszane poszukiwania i odkrycia zabytków, wypłat nagród za odkrycia, o których to kosztach nie mówi się w uzasadnieniu, o dodatkowych obowiązkach nałożonych na wojewódzkich konserwatorów zabytków i urzędy ochrony zabytków oraz muzea nie wspominając.
Uwagi do proponowanych zmian ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w zakresie dotyczącym regulacji poszukiwań zabytków
Zastąpienie pozwoleń na poszukiwania zabytków zgłoszeniem prowadzenia poszukiwań
Najważniejsza projektowana zmiana uozoz dotyczy zniesienia konieczności uzyskania pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie poszukiwań zabytków poprzez uchylenie pkt. 12 w ust. 1 art. 36. Konieczność uzyskania pozwolenia na poszukiwania ma zostać zastąpiona zgłoszeniem ich do rejestru prowadzonego w formie aplikacji mobilnej udostępnionej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Z projektu nie wynika, kto ma obsługiwać rejestr, jakie będą źródła jego finansowania. Zaś zapis, że do czasu uruchomienia aplikacji zgłoszenia poszukiwań mają odbywać się przez ePUAP jest zupełnie absurdalny. Ilu poszukiwaczy posługuje się ePUAP, skoro nie wszystkie urzędy i instytucje publiczne go używają ? Do kogo będą miały być wysyłane te zgłoszenia: MKiDN ? wojewódzkich konserwatorów zabytków ?
Likwidacja pozwoleń na poszukiwania, wg Autorów projektu, ma być tym ułatwieniem, które spowoduje, jak wskazano w uzasadnieniu, włączenie osób do tej pory prowadzących poszukiwania bez pozwolenia (a więc nielegalnie) „do systemu poszukiwań z poszanowaniem dziedzictwa kulturowego”. Na jakiej podstawie Autorzy uważają, że tak się stanie, nie wiadomo. Należy raczej przypuszczać, że może być raczej odwrotnie. Tym bardziej, że prowadzenie poszukiwań bez ich zgłoszenia będzie traktowane tylko jako wykroczenie (obecnie prowadzenie poszukiwań zabytków bez pozwolenia jest traktowane jako przestępstwo). Dotychczas, jeśli poszukiwania prowadzono wbrew warunkom pozwolenia, mogło być ono cofnięte. W przypadku zgłoszenia, nie ma takiej możliwości, a o ewentualnym zakazie prowadzenia poszukiwań – zgodnie z projektem - będzie mógł decydować jedynie sąd.
Należy też zwrócić uwagę, że treści proponowanego nowego art. 36b, ust. 3 wynika, że zgłoszenia poszukiwań do rejestru poszukiwań będę mogły dokonać tylko osoby fizyczne i one w systemie (aplikacji) będą zarejestrowane jako prowadzące poszukiwania. Dotychczas, obok osób fizycznych, o pozwolenia na poszukiwania mogły występować różnego rodzaju stowarzyszenia i organizacje, w których zrzeszali się poszukiwacze, m.in. w celu wspólnego przygotowywania wniosków, uzyskiwania pozwoleń właścicieli nieruchomości itd. Znika zatem jeden z powodów, dla którego prowadzący poszukiwania zabytków organizowali się w stowarzyszenia, grupy i organizacje różnego typu. Nie wiem, czy o to Autorom projektu chodziło.
Co ciekawe, poszukiwanie w oparciu o zgłoszenie do rejestru poszukiwań ma nie dotyczyć polskich obszarów morskich, na których, po ewentualnej zmianie uozoz na poszukiwanie zabytków ruchomych (ale już nie zabytków archeologicznych), dalej będzie dalej wymagane pozwolenie dyrektora urzędu morskiego wydane w porozumieniu z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków. Zgłoszeniu do rejestru podlegać mają „poszukiwania odkrytych lub porzuconych zabytków ruchomych przy użyciu urządzeń elektronicznych i technicznych”. Z jakichś powodów z konieczności zgłoszenia do rejestru wyłączono poszukiwania przy użyciu sprzętu do nurkowania, o których była mowa w pkt. 12 art. 36 uozoz. Czy należy przez to rozumieć, że poszukiwanie zabytków przy pomocy sprzętu do nurkowania nie wymaga zgłoszenia, czy jest to przeoczenie Autorów projektu zmiany ustawy, trudno powiedzieć. Możliwe, że uznano, że skoro na poszukiwanie zabytków na polskich obszarach morskich, zazwyczaj prowadzonych przy użyciu sprzętu do nurkowania, wymagane jest pozwolenie dyrektora urzędu morskiego (w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków), to taki zapis nie jest potrzebny. Zapomniano jednak, że sprzęt do nurkowania może być użyty również do poszukiwań zabytków w jeziorach i rzekach a więc poza wodami pozostającymi w jurysdykcji urzędu morskiego. Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków będzie również wymagało „wydobycie wielkogabarytowego zabytku ruchomego, wymagającego użycia maszyn budowlanych”, zgodnie z dodanym pkt. 13. W ust. 1 art. 36. Treść tego punktu jest co najmniej wysoce dyskusyjna, bo konieczność posiadania pozwolenia na wydobycie zabytku uzależnia od jego wielkości i rodzaju użytego sprzętu. Czyli jeśli np. wbity w ziemię zestrzelony samolot wydobywamy przy użyciu koparki, to musimy mieć na to pozwolenie, ale jeśli robimy to ręcznie, z użyciem łopat i taczek, to pozwolenia na wydobycie nie musimy mieć. Wydaje się to absurdalne. Tym bardziej, że w zasadzie każdy taki wielkogabarytowy obiekt znajdujący się w ziemi powinien być uznany za zabytek archeologiczny a jego wydobycie powinno mieć formę badań archeologicznych.
Czy można poszukiwać zabytków archeologicznych ?
Zgodnie z nowym art. 36b, ust. 1, zgłoszeniu do rejestru ma podlegać zamiar „poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych” (przypomnijmy, w mającym być uchylonym pkt. 12 ust. 1 art. 36, była mowa, że pozwolenia wymaga poszukiwanie „zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych”). Można ten proponowany zapis interpretować na kilka sposobów:
- pod pojęciem zabytków ruchomych (przynajmniej, jak się wydaje, wg Autorów projektu), mieszczą się również ruchome zabytki archeologiczne, zatem poszukiwanie zabytków archeologicznych powinno być zgłaszane do rejestru poszukiwań, tak jak poszukiwanie innych zabytków ruchomych (czyli jest tak jak dotychczas, tyle że pozwolenie zastępuje zgłoszenie do rejestru);
- skoro uozoz wyraźnie rozróżnia zabytki nieruchome, zabytki ruchome i zabytki archeologiczne (także w dodanym w projekcie art. 33a jest wyraźne rozróżnienie na zabytki archeologiczne i inne zabytki ruchome) a zgłoszeniu do rejestru poszukiwań podlega tylko poszukiwanie zabytków ruchomych, to poszukiwanie zabytków archeologicznych nie wymaga zgłoszenia (czyli można je poszukiwać bez żadnych ograniczeń, nawet bez dokonania zgłoszenia do rejestru);
- skoro do rejestru poszukiwań zgłaszać można tylko poszukiwanie zabytków ruchomych, to poszukiwać zabytków archeologicznych nie można (poszukiwanie zabytków archeologicznych jest zabronione).
Jeśli Autorom chodziło o tę ostatnią interpretację - w co wątpię, gdyż nie wynika to ani z innych zapisów proponowanych zmian uozoz, ani z ich uzasadnienia - to należało po prostu napisać, że poszukiwanie zabytków archeologicznych przy użyciu urządzeń elektronicznych i technicznych przez osoby nie prowadzące badań archeologicznych jest zabronione. Skoro tak nie napisano, to znaczy że zabytki archeologiczne mogą być poszukiwane przez osoby nie będące archeologami, na tym samych zasadach jak inne zabytki ruchome. Ale w tej sytuacji będzie to sprzeczne z treścią art. 3 pkt. 11, zgodnie z którym poszukiwanie zabytków archeologicznych, a więc działania mające na celu odkrycie zabytków archeologicznych, są badaniami archeologicznymi. A te może prowadzić tylko archeolog z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem.
Wymóg posiadania zgody właściciela nieruchomości na prowadzenie na niej poszukiwań
Poszukiwania zabytków ruchomych, zgodnie z brzmieniem zaproponowanym w art. 36b, ust. 1, poza koniecznością uprzedniego zgłoszenia do rejestru poszukiwań, będą mogły być prowadzone „pod warunkiem posiadania zgody właściciela nieruchomości lub posiadacza nieruchomości”. Przy czym zgoda ta nie będzie musiała, tak jak dotychczas, mieć formę dokumentu (zgoda wyrażona na piśmie, często z wymaganym dodatkowym dokumentem poświadczającym, że osoba/jednostka organizacyjna jej udzielająca jest rzeczywiście właścicielem/dysponentem nieruchomości) lecz jedynie oświadczenia osoby mającej prowadzić poszukiwania, że taką zgodę posiada. Pomysł zastępowania dokumentów i zaświadczeń oświadczeniami składanymi pod rygorem odpowiedzialności karnej wydaje się jak najbardziej słuszny, dlaczego jednak ma być stosowany tylko w przypadku poszukiwań zabytków a nie wszystkich działaniach przy zabytkach wymienionych w art. 36, ust.1 uozoz, a przynajmniej przy wydawaniu pozwoleń na prowadzenie badań archeologicznych. Odrębną sprawą jest, kto i na jakich zasadach będzie weryfikował prawdziwość oświadczeń składanych do rejestru. Czy np. strażnik leśny albo policjant, który zechce sprawdzić takiego napotkanego poszukiwacza będzie miał dostęp do rejestru poszukiwań i jak zweryfikuje, czy zgoda została udzielona. W przypadku pozwoleń było to jasne: poszukiwacz mógł pokazać pozwolenie konserwatora zabytków, a warunkiem uzyskania pozwolenia było posiadanie zgody właściciela nieruchomości na poszukiwania.
Zgłaszanie zabytków znalezionych w trakcie poszukiwań i wynikające z tego obowiązki wojewódzkich konserwatorów zabytków i urzędów konserwatorskich
Zgodnie z projektem zmiany uozoz, prowadzący poszukiwania przy ich zgłaszaniu do rejestru poszukiwań będą musieli składać oświadczenie o zobowiązaniu się do zgłaszania przedmiotów, które mogą być zabytkami (dodany art. 36b, ust. 3, pkt 5) a w przypadku znalezienia w trakcie poszukiwań przedmiotów, które „mogą być zabytkiem archeologicznym albo innym zabytkiem ruchomym” niezwłocznego zawiadamiania o tym wojewódzkiego konserwatora zabytków (dodany art. 33a, ust.1). Rozwiązanie takie z pozoru wydaje się satysfakcjonujące, jednak należy zwrócić uwagę, że uznanie czy znaleziony przedmiot jest/może być zabytkiem, zwłaszcza zabytkiem archeologicznym, i w związku z tym należy fakt jego znalezienia zgłosić (zawiadomić o nim wojewódzkiego konserwatora zabytków), zależeć będzie od znalazcy, jego wiedzy i kompetencji a przede wszystkim dobrej woli. Nie będzie bowiem obowiązku zgłaszania wszystkich znalezionych przedmiotów celem dokonania ich oględzin przez kompetentnego pracownika urzędu ochrony zabytków. Co więcej, za niezgłoszenie znalezienia w trakcie poszukiwań przedmiotu mogącego być zabytkiem, w tym zabytkiem archeologicznym nie są przewidziane żadne konsekwencje. O wiele lepsza jest dotychczasowa praktyka (chociaż nie mająca umocowania w przepisach), że prowadzący poszukiwania po ich zakończeniu składają do wojewódzkiego konserwatora raport, w którym wymienione są wszystkie znalezione przedmioty (wraz z ich fotografiami), znaleziska przedkładane są celem dokonania ich oględzin a te, które zostaną uznane za zabytki archeologiczne przejmowane są przez wojewódzkiego konserwatora zabytków a następnie przekazywane do muzeum.
Należy zwrócić uwagę, że dodany art. 33a (a także żaden inny projektu ustawy o zmianie uozoz) nie precyzuje w jakiej formie prowadzący poszukiwania ma zawiadomić wojewódzkiego konserwatora zabytków o znalezieniu przedmiotu mogącego być zabytkiem. Mowa jest jedynie, że zawiadomienie powinno nastąpić niezwłocznie po jego znalezieniu. Nie wiadomo, czy będzie można to robić poprzez aplikację służącą do rejestrowania poszukiwań (nie wiemy jak będzie ona działać), ale sądząc z treści ust. 5 art. 33 a, raczej nie będzie ona do tego służyć. Jeśli osoby prowadzące poszukiwania, zechcą - tak jak ich do tego będzie zobowiązywać ust. 1 dodanego art. 33a – rzeczywiście bezzwłocznie zawiadamiać wojewódzkich konserwatorów zabytków o znalezieniu przedmiotów mogących być zabytkami archeologicznymi bądź innymi zabytkami ruchomymi, to w poniedziałki (poszukiwania zabytków prowadzone są najczęściej w soboty i niedziele) urzędy konserwatorskie będą „zasypywane” meilami, sms-ami, telefonami osób, które w trakcie poszukiwań znalazły przedmioty mogące być zabytkami, ewentualnie osoby te będą przychodzić osobiście aby przekazać zawiadomienie. Jednocześnie dodany w projekcie art. 33a uozoz nakładać będzie na wojewódzkiego konserwatora zabytków obowiązek dokonania oględzin tego przedmiotu i miejsca jego znalezienia w ciągu 5 dni od zgłoszenia przez prowadzącego poszukiwania odkrycia przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem, a gdyby się okazało, że przedmiot jest zabytkiem, niezwłocznego umieszczenia informacji o nim w rejestrze poszukiwań.
Realizacja tego obowiązku, nawet przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie oględzin na odległość, przy obecnej liczebności służb konserwatorskich (archeologów i innych pracowników merytorycznych zatrudnionych w urzędach konserwatorskich, mogących dokonać oceny odkrytych przedmiotów) jest zupełnie nierealna, zwłaszcza jeśli miałyby być dokonywane oględziny nie tylko samych przedmiotów ale również miejsc ich znalezienia. Urzędy konserwatorskie nie zajmowały by się niczym innym, niż oględzinami zgłoszonych przedmiotów i miejsc ich znalezienia, ich funkcjonowanie zostanie sparaliżowane. Autorzy projektu zmiany uozoz proponując robienie oględzin „zdalnie”, na odległość, zdają się nie zdawać sobie sprawy, że ocena, czy dany przedmiot jest zabytkiem, w tym zabytkiem archeologicznym, podstawie zdjęcia, filmiku, obejrzenia go w kamerce internetowej, bardzo często nie będzie wiarygodna. Tym bardziej wyniki dokonywanych w ten sposób oględzin miejsca odkrycia zabytków, na podstawie których później podejmowane będą decyzje np. o konieczności przeprowadzenia badań archeologicznych.
W tym miejscu warto przypomnieć, że dotychczas obowiązek oględzin przedmiotów mogących być zabytkami i miejsc ich znalezienia w terminie 3 bądź 5 dni od daty zgłoszenia, dotyczył tylko przedmiotów odkrytych w trakcie robót budowlanych lub ziemnych (art. 32 uozoz) lub przypadkowo znalezionych (art. 33 uozoz). Ilość takich zgłoszeń, a co za tym oględzin dokonywanych przez wojewódzkich konserwatorów zabytków (pracowników urzędów konserwatorskich), była zatem stosunkowo niewielka.
W art. 33a, w ust. 3, zawarto jeszcze jeden obowiązek wojewódzkiego konserwatora, a mianowicie, po dokonaniu oględzin znalezionego przedmiotu mogącego być zabytkiem oraz miejsca znalezienia, w razie potrzeby (a więc zapewne po stwierdzeniu, że przedmiot ten jest zabytkiem archeologicznym) ma zorganizować badania archeologiczne. Przy czym ze sposobu w jaki ust. 3 art. 33a został sformułowany, można wnioskować, że badania archeologiczne powinny być zorganizowane w ciągu 5 dni od daty otrzymania zawiadomienia o znalezieniu zabytku (podobnie jak jego oględziny), zaś przeprowadzone i zakończone w terminie do 30 dni od daty przyjęcia zawiadomienia, co z kolei wynika z brzmienia ust. 2 art. 33a. Dotychczas wojewódzki konserwator zabytków miał obowiązek zorganizowania – w razie potrzeby – badań archeologicznych w przypadku, gdy doszło do przypadkowego odkrycia zabytku archeologicznego (art. 33 uozoz). W obu przypadkach (art. 33 i art. 33a uozoz) ustawodawca zobowiązując wojewódzkiego konserwatora zabytków do zorganizowania - w razie potrzeby - badań archeologicznych, nie dał mu do tego żadnych narzędzi, przede wszystkim nie wskazał źródeł finansowania takich badań. Urzędy konserwatorskie nie dysponują ani możliwościami kadrowymi (odpowiednią liczbą pracowników - archeologów), ani organizacyjnymi (sprzęt itp.), ani i finansowymi, aby takie badania w ciągu 30 dni od zgłoszenia odkryć zorganizować i przeprowadzić.
Odrębną, ale bardzo istotną sprawą związaną ze stosowaniem art. 33a jest to, że zawarte w uozoz (art. 3) definicje zabytku ruchomego i zabytku archeologicznego są tak sformułowane, że w przypadku przedmiotów nowożytnych bądź współczesnych, stwierdzenie czy mamy do czynienia z zabytkami będzie w większości przypadków miało charakter uznaniowy. Przykładowy guzik wojskowy z okresu I wojny światowej dla jednych (zarówno znalazcy, jak i wojewódzkiego konserwatora zabytków) będzie zabytkiem, a z racji znalezienia w ziemi, nawet zabytkiem archeologicznym, dla innych (zarówno znalazcy, jak i wojewódzkiego konserwatora zabytków) tylko starym guzikiem, jakich wyprodukowano ich miliony, bez wartości artystycznych, historycznych i naukowych.
Nagrody za znalezienie zabytków archeologicznych w trakcie poszukiwań zabytków
Dotychczas uozoz przewidywała nagrody dla znalazcy zabytku archeologicznego odkrytego bądź znalezionego przypadkowo. Obecnie (nowe brzmienie art. 34) proponuje się wprowadzenie, w praktyce obligatoryjnego, systemu nagradzania (w formie nagród pieniężnych lub dyplomów) osób za odkrycia zabytków archeologicznych dokonane w trakcie celowych poszukiwań zabytków. Zmiana ta może skutkować traktowaniem poszukiwań zabytków jako swoistej formy zarobkowania. W konsekwencji, nastawienie na znalezienia zabytków archeologicznych, za które będzie można otrzymać nagrodę pieniężną prowadzić będzie do niszczenia stanowisk archeologicznych. Inną sprawą jest, czy za zgłoszenie odkrycia zabytku archeologicznego w ogóle powinna przysługiwać nagroda, skoro z art. 32 i art. 33 uozoz wynika, że zgłoszenie takie jest obowiązkiem, zaś za nie zgłoszenie odkrycia jest wykroczeniem (art. 115 i art. 116 uozoz).
Ograniczenia co do miejsc prowadzenia poszukiwań zabytków
Zapisem proponowanej nowelizacji, z którym należy się zgodzić, jest zawarty w dodanym art. 36c, zakaz prowadzenia poszukiwań na terenie zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków lub ujętymi w ewidencji zabytków, i w odległości bliższej niż 5 m od nich (chociaż wskazane byłoby uściślenie, czy chodzi o gminną, czy też wojewódzką ewidencję zabytków, które nie są tożsame) oraz obszarach uznanych za pomniki historii, parki kulturowe, cmentarzy i dawnych cmentarzy, mogił i grobów wojennych, pomników zagłady itd. Wprowadzenie takiego zakazu było zresztą od lat postulowane przez środowisko archeologów.
Informacje przestrzenne o terenach objętych zakazem prowadzenia poszukiwań mają być udostępniane wszystkim zainteresowanym prowadzeniem poszukiwań. W przypadku nieruchomych zabytków archeologicznych (stanowisk archeologicznych) ujętych w ewidencji zabytków będą to zapewne ich lokalizacje i zasięgi przestrzenne zaznaczone na kartach KEZAL. Należy jednak zwrócić uwagę, że przeważająca część zabytków (stanowisk) archeologicznych (w niektórych województwach 100%) została zewidencjonowana w trakcie badań powierzchniowych realizowanych w ramach programu Archeologicznego Zdjęcia Polski, często przed ponad 30 laty. Zasięgi przestrzenne stanowisk archeologicznych ustalone wówczas na podstawie rozrzutu zabytków archeologicznych na powierzchni, znalezionych najczęściej w trakcie jednorazowego przejścia terenu, są zatem jedynie przybliżone (potwierdzają to wyniki później prowadzonych badań wykopaliskowych albo rozpoznania metodami nieinwazyjnymi. Zatem zapis, że poszukiwania zabytków ruchomych mogą być prowadzone w odległości nie mniejszej niż 5 m od granic zabytku (stanowiska) archeologicznego, czyli od granic, które zaznaczono na karcie ewidencyjnej, nie daje żadnych gwarancji, że nie obejmą one terenu, jakie zabytek archeologiczny zajmuje w rzeczywistości, a w konsekwencji jego naruszenia bądź uszkodzenia. Odrębną sprawą jest, że zorientowanie się w terenie przez prowadzącego poszukiwania na podstawie udostępnionej mu informacji przestrzennej, czy nie zbliżył się na mniej niż 5 m od granic zabytku archeologicznego może być bardzo trudne, o ile wręcz niemożliwe.
Przede wszystkim należy się jednak obawiać, że ustawowe wyłączenie w możliwości prowadzenia poszukiwań „na zgłoszenie”, a więc legalnie, terenów miast zabytkowych, pól bitewnych itp. wpisanych do rejestru zabytków bądź uznanych za stanowiska archeologiczne tzw. wielkoobszarowe, a więc terenów szczególnie „atrakcyjnych” dla poszukiwaczy zabytków, spowoduje, że nie będą oni zgłaszać (rejestrować) zamiaru prowadzenia tam poszukiwań, w rzeczywistości jednak te poszukiwania tam prowadzić.
Rozwiązania informatyczne wynikające z projektowanych zmian uozoz a ewidencja zabytków archeologicznych
Autorzy projektu, w jego uzasadnieniu stwierdzają, że proponowane rozwiązania informatyczne (wprowadzenie aplikacji do rejestru poszukiwań) „doskonale będzie się wpisywało w rozwijany program AZP +, jak również funkcjonujących obecnie systemów mapowych” wykorzystywanych przez różne instytucje. Nie wiemy czy tak rzeczywiście będzie, bo nie wiadomo jak będzie działała aplikacja o której mowa w projekcie. Zgodnie z nowym art. 33a, ust. 5, wojewódzki konserwator zabytków będzie zobowiązany do niezwłocznego zamieszczania w rejestrze poszukiwań informacji o znalezionych w ich trakcie przedmiotach, które uzna za zabytki (nie tylko zresztą zabytki archeologiczne). Nie wynika jednak z tego, że informacje te będą miały jakiekolwiek przełożenie na ewidencję zabytków archeologicznych, w tym program AZP+. Należy podejrzewać, że żadne, na co wskazuje brak wśród aktów wykonawczych, których wydanie będzie konieczne, nowego rozporządzenia MKIDN w sprawie prowadzenia w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem.
Wnioski
Proponowane zmiany uozoz być może spełniają oczekiwania środowiska poszukiwaczy zabytków w zakresie ułatwienia ich działań poprzez m.in. rezygnację wymogu uzyskania pozwoleń na te poszukiwania, z drugiej jednak strony zmniejszają kontrolę nad tymi poszukiwaniami ze strony urzędów konserwatorskich. Jednocześnie nakładają na te ostatnie dodatkowe obowiązki. Zaś wprowadzenie obligatoryjnego systemu nagradzania za zgłoszenia znalezienie zabytków archeologicznych może skutkować przekształceniem poszukiwań zabytków, w tym zabytków archeologicznych, dotychczas w większości prowadzonych przez amatorów – pasjonatów historii, w działalność po prostu zarobkową, której celem będzie odkrycie zabytków za które będzie przysługiwać nagroda pieniężna. Wyłączenie z poszukiwań terenów, gdzie znajdują się zabytki archeologiczne (stanowiska archeologiczne) ujęte w ewidencji zabytków, a których zasięg z powodów wskazanych wyżej, nie zapobiegnie prowadzeniu poszukiwań w miejscach, gdzie są zabytki archeologiczne oraz ich niszczeniu.
Poszukiwania zabytków, podobnie jak inne działania prowadzone przy zabytkach nadal powinny być prowadzone po uzyskaniu pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, chociaż można rozważyć uproszczenie procedur ich uzyskiwania. Podobnie jednak powinny być upraszczane procedury uzyskiwania pozwoleń na prace konserwatorskie, badania konserwatorskie, badania archeologicznego i inne działania przy zabytkach. Poszukiwacze zabytków nie mogą grupą uprzywilejowaną, zaś same poszukiwania zabytków nie mogą być prowadzone z myślą o ewentualnej nagrodzie, a tym bardziej stać się działalnością służącą wzbogaceniu się (działalnością zarobkową).
Nie znaczy to, że obecnie obowiązująca uozoz nie wymaga zmian, w tym w części dotyczącej poszukiwania zabytków przez amatorów. Punktem wyjścia ewentualnych zmian powinno być jednak jasne zdefiniowanie pojęcia zabytku i zabytku archeologicznego, badań archeologicznych oraz poszukiwań zabytków.
Na koniec należy zwrócić uwagę, że przywoływane w uzasadnieniu do projektu odkrycia dokonane w trakcie poszukiwań zabytków, mające potwierdzać celowość tych zmian, dokonywane były przy współpracy i udziale zawodowych archeologów oraz pracowników urzędów konserwatorskich w oparciu o funkcjonujące dotychczas przepisy, nie wbrew nim, ale dzięki możliwościom jakie one dają. Jednocześnie, gdyby wcześniej obowiązywały, postulowane w projekcie zmiany uozoz ograniczenia dotyczące terenów na jakich mogą być prowadzone poszukiwania, nie doszłoby nigdy do wymienionych w uzasadnieniu projektu odkryć.
Lublin, 26.06.2023.
Sporządził:
Dr hab. Marek Florek
Instytut Archeologii UMCS w Lublinie/
Delegatura w Sandomierzu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach
- Szczegóły
- Autor: Administrator
- Kategoria: Uncategorised
- Odsłon: 9086
"Komitet swym zakresem działania obejmuje dyscyplinę archeologia i współpracujące z nią inne dyscypliny naukowe. Komitet jest samorządną reprezentacją dyscypliny archeologia służącą integrowaniu uczonych z całego kraju" (z Regulaminu KNPiP).
"Do zadań Komitetu - obok zadań wskazanych w art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 roku o Polskiej Akademii Nauk (Dz.U. z 2019 r., poz. 1183, 1655, 2227, z 2020 r. poz. 695) - należy podejmowanie wszelkich działań, służących rozwojowi dyscypliny naukowej reprezentowanej przez Komitet oraz wykorzystanie ich osiągnięć dla dobra kraju" (z Regulaminu KNPiP).
Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN w latach 1990-2023
(opracowała J. Sadowska-Topór na podstawie materiałów z archiwum KNPiP)
Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN został powołany w 1990 r. "jako samorządna, ogólnopolska reprezentacja archeologii pradziejowej i starożytnej oraz średniowiecza i czasów nowożytnych wraz z dyscyplinami z nimi współpracującymi. Powstał na fali zmian obejmujących również naukę polską. Inicjatorami jego utworzenia byli profesorowie Witold Hensel i Stanisław Tabaczyński, członkowie Polskiej Akademii Nauk. Inicjatywa ta zyskała szerokie poparcie wśród archeologów z różnych ośrodków naukowych (...)". (Jacek Lech, Od redaktora, s. 7, w: Archeologia na progu III tysiąclecia, Warszawa 2001).
Pierwsze posiedzenie Komitetu I. kadencji (1990-1992) odbyło się 29 listopada 1990 r. W jego skład weszło 37 osób, w tym 30 osób z wyboru. Przewodniczącym Komitetu został wybrany prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, a w skład Prezydium weszli: prof. dr hab. Andrzej Nadolski - Wiceprzewodniczący, prof. dr hab. Karol Myśliwiec, doc. dr hab. Teresa Węgrzynowicz – Sekretarz Naukowy, prof. J. Machnik. W tej kadencji powołano komisje: ds. Konserwatorstwa Archeologicznego - przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Okulicz-Kozaryn, Metodyki Badań Terenowych - przewodniczący prof. dr hab. Jan Machnik, Źródłoznawczą z wewnętrznym podziałem na sekcje - przewodniczący prof. dr hab. Zenon Woźniak, Archeologii Średniowiecza i Nowożytności - przewodniczący prof. dr hab. Andrzej Nadolski, Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych - przewodniczący doc. dr hab. Jacek Lech. W ramach Komisji Źródłoznawczej działały sekcje: ds. Petroarcheologii, ds. Ceramiki (kierowana przez doc. dr hab. Andrzeja Buko), zespól zajmujący się problematyką epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (kierował nim prof. dr hab. Jan Dąbrowski), ds. okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich - kierowała nim doc. dr hab. Teresa Dąbrowska). Członkowie Komisji Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych pracowali w dwóch współdziałających ze sobą sekcjach: Dziejów Badań (kierowana przez doc. dr hab. Jacka Lecha) i Metodologii (kierował nią doc. dr hab. Janusz Ostoja-Zagórski). W ramach prac Zespołu ds. Ceramiki Komisji Źródłoznawczej został przygotowany t. XXX czasopisma "Archaeologia Polona" poświęcony zagadnieniu: Pottery as Information.
Zgodnie z pismem Prezesa PAN, Komitet przejął w dniu 27 września 1991 r. funkcję Komitetu Narodowego Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych.
Kolejna, II. kadencja obejmowała lata 1993-1996. Pierwsze zebranie plenarne odbyło się 30 kwietnia 1993 r. W skład Komitetu weszło 37 osób. Przewodniczącym Komitetu został ponownie wybrany prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, a w skład Prezydium weszli: prof. dr hab. Bolesław Ginter – Wiceprzewodniczący, doc. dr hab. Jacek Lech – Sekretarz Naukowy, oraz prof. dr hab. Bogusław Gediga i prof. dr hab. Lech Krzyżaniak.
W II. kadencji powołano komisje: Archeologii Średniowiecza i Nowożytności - przewodniczący prof. dr hab. Andrzej Nadolski, a od listopada 1993 r. doc. dr hab. Jerzy Kruppé, ds. Dydaktyki i Programów Uniwersyteckich - przewodniczący prof. dr hab. Bolesław Ginter, Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych - przewodniczący doc. dr hab. Jacek Lech; ds. Konserwatorstwa Archeologicznego - przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Okulicz-Kozaryn, a od 1994 r. prof. dr hab. Michał Parczewski, Metodyki Badań Terenowych - przewodniczący prof. dr hab. Jan Machnik, a później doc. dr hab. Ryszard Grygiel, Źródłoznawczą - przewodniczący prof. dr hab. Zenon Woźniak. W ramach tej ostatniej, jak również w Komisji Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych, działały ustanowione w poprzedniej kadencji sekcje i zespoły. W dniu 15 grudnia 1995 r. została powołana Komisja Archeologii Słowiańskiej, której celem miało być koordynowanie badań polskich i międzynarodowych nad wczesnośredniowieczną Słowiańszczyzną. Miała też stanowić forum wymiany doświadczeń, a także pełnić funkcję Komitetu Krajowego Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej. Przewodniczącym Komisji został prof. dr hab. Lech Leciejewicz. W 1994 r. Komitet powołał Samodzielny Zespół ds. Przygotowania Autooceny Dyscyplin Reprezentowanych przez KNPiP pod kierownictwem prof. dr hab. Bolesława Gintera. Na zebraniu plenarnym w dniu 24 czerwca 1994 r. Komitet przyjął swój Regulamin.
Konferencje i sympozja. W 1993 r. Komisja Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych zorganizowała dwa ogólnopolskie sympozja naukowe: w październiku na temat Erazm Majewski i warszawska szkoła prehistoryczna na początku XX wieku, w grudniu - Archeologia polska w latach 1939-1989. Rozwój myśli i metod. W 1994 r., w dniach 20-22 października Komitet zorganizował w Warszawie Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe: Krzemieniarstwo epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Eksploatacja i obróbka surowca - narzędzia, rozprzestrzenienie oraz znaczenie kulturowe, a w dniu 18 października Komisja Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych wraz z Komisją Metodologii PAN Oddział w Poznaniu zorganizowały konferencję: Jakiej archeologii potrzebuje współczesna humanistyka? Z kolei 25 października 1994 r. odbyło się pierwsze z serii spotkań: Badania powierzchniowe: rozpoznanie a poznanie w polskiej archeologii, które zainicjowała Komisja Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych KNPiP, i które były organizowane wspólnie z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Tematem pierwszego spotkania było: Od wycieczek amatorskich wieku XIX-go do AZP. Kolejne miało miejsce 14 marca 1995 r., jego tematem było: Archeologiczne Zdjęcie Polski w badaniach naukowych. W 1995 r. Zespół do Badań Ceramiki Komisji Źródłoznawczej we współpracy z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN zorganizował w Warszawie sympozjum: Importy ceramiczne - naśladownictwa - produkcje lokalne; metody rozróżnień i analizy.
Autoocena. Na zlecenie Wydziału I PAN oraz Komitetu Badań Naukowych, KNPiP dokonał w 1994 r. autooceny dyscyplin wchodzących w zakres działalności Komitetu. Zakres autooceny oraz kwestionariusz będący jej podstawą został przedyskutowany na rozszerzonym posiedzeniu Prezydium Komitetu. Na przygotowanie autooceny składały się: 1/ ankiety rozesłane do wszystkich samodzielnych pracowników naukowych z dyscyplin reprezentowanych przez Komitet (oprócz archeologii śródziemnomorskiej, ocenianej przez Komitet Badań o Kulturze Antycznej), a także do instytucji archeologicznych lub mających w swych strukturach placówki, działy archeologiczne; 2/ opracowania częściowe głównych dziedzin badań archeologicznych przez wybranych z grona Komitetu specjalistów; 3/ opracowanie końcowe, przedyskutowane i wraz z wprowadzonymi zmianami przyjęte przez Komitet.
Publikacje. W 1993 r. ukazał się t. XXX czasopisma "Archaeologia Polona", przygotowany w poprzedniej kadencji przez Zespół do Badań Ceramiki, kierowany przez doc. dr hab. Andrzeja Buko. W końcu listopada 1994 r. została wydana broszura (pod red. J. Lecha) zawierająca ocenę stanu archeologii w Polsce (strony 15-28), opracowania przygotowane przez zaproszonych specjalistów na temat głównych dziedzin badań archeologicznych (s. 31-60) oraz materiały informacyjne o strukturze organizacyjnej i składzie osobowym Komitetu w II. kadencji, Regulamin KNPiP uchwalony na posiedzeniu plenarnym Komitetu w dniu 24 czerwca 1994 r. oraz Regulamin przyznawania nagród naukowych Wydziału I Nauk Społecznych PAN. W związku z XIII międzynarodowym kongresem Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych, zaplanowanym na wrzesień 1996 r. w Forli (Włochy), Instytut Archeologii i Etnologii PAN oraz KNPiP wydał II tom książki Theory and practice of archaeological research: acquisition of field data at multi-strata sites.
Powołanie serii wydawniczej. W związku z zakwalifikowaniem do druku przez Prezydium Komitetu materiałów z sympozjum poświęconego Erazmowi Majewskiemu, udało się powołać w 1995 r. serię wydawnictw Komitetu zatytułowaną KNPiP. Prace. 
Wybory składu Komitetu III. kadencji (1997-1999) odbyły się wiosną 1996 r. Pierwsze zebranie plenarne miało miejsce 11 października 1996 r., a ostatnie - 26 lutego 1999 r. Przewodniczącym Komitetu został wybrany prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, a w skład Prezydium weszli: prof. dr hab. Bolesław Ginter – Wiceprzewodniczący, prof. dr hab. Jan Dąbrowski – Sekretarz Naukowy, prof. dr hab. Lech Leciejewicz i prof. dr hab. Lech Krzyżaniak . W tej kadencji istniało 8 komisji: Metodyki Badań Terenowych – przewodniczący doc. dr hab. Ryszard Grygiel; Archeologii Średniowiecza i Nowożytności – przewodniczący doc. dr hab. Jerzy Kruppé; Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych – przewodniczący doc. dr hab. Jacek Lech; ds. Konserwatorstwa – przewodniczący doc. dr hab. Lech Czerniak; Archeologii Słowiańskiej – przewodniczący prof. dr hab. Lech Leciejewicz; Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – przewodniczący prof. dr hab. Marek Gedl; Okresu Wpływów Rzymskich – przewodniczący prof. dr hab. Zenon Woźniak; Badań Ceramiki – przewodniczący doc. dr hab. Andrzej Buko. W ramach Komitetu działały dwa Komitety Narodowe: Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych oraz Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej.
Wybrano także Komitet Redakcyjny serii KNPiP. Prace pod przewodnictwem prof. dr hab. J. Kozłowskiego; redaktorem serii pozostał doc. dr hab. J. Lech.
Publikacje. W III. kadencji zostały wydane dwa tomy w ramach tej serii: tom I - Erazm Majewski i warszawska szkoła prehistoryczna na początku XX wieku, red. S.K. Kozłowski, J. Lech, Warszawa 1996 oraz tom II - Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, red. J. Lech, D. Piotrowska, Warszawa 1997. We współpracy międzynarodowej przygotowano kolejny tom: V. Gordon Childe i archeologia w XX wieku. W serii Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków jako tom XCVI zostało opubikowane opracowanie przygotowane przez Komisję Źródłoznawczą Komitetu pt. Opis zabytków kamiennych - propozycja standaryzacji, red. W. Wojciechowski. W 1997 r. zostały wydane przez Oddział Warszawski SNAP materiały przygotowane przez Komisję do Badań Ceramiki pt. Imported and Locally Produced Pottery: Methods of Identification and Analysis, red. A. Buko, W. Pela. W 1998 r. Komitet wydał wraz z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN tom III Theory and practice of archaeological research zatytułowany: Dialogue with the data: the archaeology of complex societies and its context in the 90s. W marcu zaprezentowano, na posiedzeniu Komisji Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych, tom 35-36 czasopisma "Archaeologia Polona", poświęcony tematowi: Archaeology in the 20th century: ideas - people - research; tom został przygotowany w przeważajacym stopniu w ramach działań Komisji.
Konferencje i sympozja. W III. kadencji odbyły się liczne konferencje i sympozja. W dniach 8-10 maja 1996 r. trwało w Ojcowie sympozjum: 125 lat archeologii w Jurze Ojcowskiej, które zostało zorganizowane przez Komitet (stroną organizacyjną zajęła się Komisja Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych wraz z Ojcowskim Parkiem Narodowym); patronat nad sympozjum objęła ówczesna Wicemarszałek Senatu RP, prof. dr hab. Z. Kuratowska. Konferencję w Słonowicach na temat metod prac wykopaliskowych na przykładzie wielokulturowego stanowiska na lessach zorganizowała w dniach 2-4 lipca 1996 r. Komisja Metodyki Badań Terenowych we współpracy z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN. Konferencję na temat: Stan i perspektywy konserwatorstwa archeologicznego w Polsce zorganizował Komitet i Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie; odbyła się ona 7 listopada 1996 r.
Komitet wraz z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN były organizatorami konferencji z okazji 80-lecia Prof. dr hab. Witolda Hensla, czł. rzecz.PAN, zatytułowanej: Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa. Odbyła się ona w dniach 26-27 czerwca 1997 r. Komisja Dziejów i metodologii Badań Archeologicznych zorganizowała 27 maja 1997 r. wraz z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie konferencję: Badania powierzchniowe, rozpoznanie a poznanie w polskiej archeologii, podczas której omówiono doświadczenia polskich archeologów uzyskane w trakcie prospekcji powierzchniowych w Egipcie, Sudanie, na Krymie, w Azji Centralnej, Iraku, na Krecie, w USA i w Peru. Komisje Metodyki Badań Terenowych oraz ds. Konserwatorstwa były organizatorami w dniach 7-9 października 1998 r. w Błażejewku konferencji na temat doświadczeń archeologicznych badań ratowniczych na trasie autostrad; konferencję sponsorowała głównie Fundacja UAM. Komisja Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych była współorganizatorem sympozjum poświęconego dziejom i współczesności polskiego konserwatorstwa archeologicznego oraz osobie T. Żurawskiego, które odbyło się w dniu 16 października 1998 r. w Warszawie, a 15 kwietnia 1999 r. zorganizowała konferencję: Problemy badań najnowszej historii archeologii polskiej (lata 1939-1989).
I Ranking czasopism archeologicznych. W końcu 1998 r. przeprowadzono także ranking czasopism archeologicznych; jego wyniki zostały opublikowane w 2001 r., w broszurze: Archeologia na progu III tysiąclecia, red. J. Lech.
W IV. kadencji (1999-2003) Komitet liczył 38 członków. Pierwsze zebranie plenarne odbyło się 31 maja 1999 r. Wybrano na nim Prezydium w składzie: Przewodniczący - prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz PAN, Wiceprzewodniczący – prof. dr hab. Michał Kobusiewicz, Sekretarz Naukowy – prof. dr hab. Jacek Lech, członkowie Prezydium – prof. dr hab. Bogusław Gediga i prof. dr hab. Marek Gedl.
W tej kadencji zostały powołane 4 komisje: Archeologii Średniowiecza i Nowożytności – przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Kruppé; Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych – przewodniczący prof. dr hab. Bogusław Gediga; Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – przewodniczący prof. dr hab. Marek Gedl; Okresu Przedrzymskiego i Wpływów Rzymskich – przewodniczący prof. dr hab. Zenon Woźniak.
W marcu 2001 r. Komitet powołał dwuosobowy Zespół ds. opracowania Zbioru zasad i norm etycznych środowiska archeologów w Polsce, natomiast w styczniu 2002 r. – trzyosobowy Zespół ds. II Rankingu Czasopism Archeologicznych. W skład Zespołu ds. II Rankingu Czasopism Archeologicznych weszli: prof. dr hab. J. Lech, mgr D. Piotrowska, dr F.M. Stępniowski.
Jako sekcje Komitetu działały Komitet Narodowy Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych (przewodniczący – prof. dr hab. M. Kobusiewicz) oraz Komitet Narodowy Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej (przewodniczący – prof. dr hab. Lech Leciejewicz).
Publikacje. Komitetowi Redakcyjnemu serii Prace KNPiP przewodniczył prof. dr hab. J.K. Kozłowski, redaktorem serii pozostał prof. dr hab. J. Lech. W jej ramach ukazały się wydane przez PWN: tom III – V. Gordon Childe i archeologia w XX wieku, red. J. Lech, F.M. Stępniowski, Warszawa 1999, tom IV – Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyński, Warszawa 2000, oraz tom V – Wielkie cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, red. M. Gedl, Warszawa 2002.
W 2001 r. ukazała się drukiem kolejna broszura, pod red. J. Lecha, zatytułowana: Archeologia na progu III tysiąclecia. Zawiera ona materiały z uroczystego zebrania plenarnego oraz konferencji naukowej z okazji 10 lat działalności Komitetu, a także materiały informacyjne takie jak: struktura organizacyjna i skład osobowy KNPiP, Regulamin KNPiP z dnia 15 grudnia 1999 r., wyniki rankingu czasopism archeologicznych. Wraz z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN została opublikowana książka Archeologia w teorii i praktyce, red. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa 2000, dedykowana Prof. dr hab. S. Tabaczyńskiemu, czł. rzecz. PAN, z okazji 70. rocznicy urodzin.
Konferencje i sympozja. Komisja Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza zorganizowała w dniach 16-17 grudnia 1999 r. dwudniową sesję, wraz z wystawą, na zamku w Wojnowicach.
W V. kadencji (2003-2007) Komitet liczył 31, a po śmierci prof. L. Krzyżaniaka w 2004 r., 30 członków. Pierwsze zebranie plenarne odbyło się 16 maja 2003 r., a ostatnie w tej kadencji - 15 marca 2007 r. Wybrano na nim Prezydium w składzie: Przewodniczący - prof. dr hab. Jacek Lech, Wiceprzewodniczący – prof. dr hab. Michał Kobusiewicz, Sekretarz Naukowy – doc. dr hab. Marek Dulinicz, członkowie Prezydium – prof. dr hab. Piotr Bieliński i prof. dr hab. Bolesław Ginter. Honorowym Przewodniczącym został wybrany prof. S. Tabaczyński, czł. rzecz. PAN. W 2005 r. jeden z członków Komitetu, prof. dr hab. Karol Myśliwiec został wybrany na członka korespondenta PAN.
W tej kadencji zostały powołane komisje: Archeologii Średniowiecza i Nowożytności – przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Kruppé; Dziejów i Metodologii Badań Archeologicznych – przewodniczący prof. dr hab. Bogusław Gediga; Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – przewodniczący prof. dr hab. Marek Gedl; Antropologii Pradziejów i Średniowiecza – przewodniczący prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN; Dziejów Archeologii - przewodniczący prof. dr hab. Jacek Lech.
Jako sekcje Komitetu działały: Komitet Narodowy Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych (UISPP) (przewodniczący – prof. dr hab. M. Kobusiewicz) oraz Komitet Narodowy Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej (MUAS) (przewodniczący – prof. dr hab. Lech Leciejewicz). Redaktorem naczelnym wydawnictw Komitetu oraz serii „Prace KNPiP” wybrany został ponownie prof. dr hab. J. Lech. Komitetowi Redakcyjnemu wymienionej serii przewodniczył prof. dr hab. J.K. Kozłowski.
W dniu 24 października 2003 r. został uchwalony Zbiór zasad i norm etycznych środowiska archeologów w Polsce. Jego tekst został rozesłany do instytucji archeologicznych w całym kraju, jest także udostępniony na stronie internetowej Komitetu w oddzielnej zakładce.
W VI. kadencji (lata 2007-2010) Komitet liczył początkowo 34 członków, a pod koniec kadencji 32 (zmarli prof. dr hab. W. Hensel, czł. rzecz. PAN, doc. dr hab. Marek Dulinicz, prof. dr hab. Lech Leciejewicz). Przewodniczącym Komitetu został wybrany prof. dr hab. Jan Machnik, Honorowym Przewodniczącym prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, a Wiceprzewodniczącym prof. dr hab. Bolesław Ginter. Sekretarzem Naukowym Komitetu została prof. IAE PAN dr hab. Zofia Sulgostowska. W skład Prezydium weszli też prof. dr hab. Piotr Bieliński oraz doc. dr hab. Marek Dulinicz. Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN VI. kadencji działał do końca czerwca 2011 r.
W trakcie tej kadencji działało 7 komisji oraz 1 zespół. Były to: Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza – przewodniczący prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN; - Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych – przewodniczący prof. dr hab. Bogusław Gediga; Komisja Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – przewodniczący prof. dr hab. Sylwester Czopek; Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych – przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Piekalski; Komisja Schyłku Neolitu i Początków Epoki Brązu – przewodniczący prof. dr hab. Aleksander Kośko; Komisja Dziejów Archeologii – przewodniczący prof. dr hab. Jacek Lech (tylko 2007 r.), potem prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk; Zespół ds. Konserwatorstwa Archeologicznego – przewodniczący prof. dr hab. Bogusław Gediga. Nie uległ zmianie skład Komitetu Redakcyjnego serii Prace KNPiP, a redaktorem naczelnym wydawnictw Komitetu i serii wybrano ponownie prof. dr hab. 
J. Lecha. Nadal działały wymienione w poprzedniej kadencji sekcje Komitetu, nie zmienili się też ich przewodniczący.
W 2007 r. ukazały się prace: Z badań nad osadnictwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej (z datą 2006), red. W. Blajer, wydana we współpracy z Instytutem Archeologii UJ, Polskie czasopisma archeologiczne na tle
europejskim, red. J. Lech, oraz tom VI serii Prace KNPiP zatytułowany Pół wieku z dziejów archeologii polskiej (1939-1989), red. J. Lech. We współpracy z Komitetem zostały opublikowane prace: The History of Archaeology and Archaeological Thought in the 20th Century, red. W. Piotrowski, A. Grossman, Biskupin 2007, oraz Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza, red. M. Fudziński, H. Paner, S. Czopek, Gdańsk 2009 (szczegóły w zakładce Wydawnictwa). We współpracy z Instytutem Prahistorii UAM Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych KNPiP opublikowała książkę pt. Antropomorfizacje w pradziejach i starożytności (red. E. Bugaj, A.P. Kowalski), będącą kolejnym tomem z serii Estetyka w archeologii.
W 2010 r. Komitet przygotował ocenę stanu archeologii w Polsce na tle międzynarodowym. W tym celu przygotowanoankietę, którą rozesłano w latach 2005-2009 do samodzielnych pracowników naukowych archeologii w Polsce oraz do dyrektorów muzeów archeologicznych. Ankieta ta nawiązywała do ankiety przeprowadzonej w początkowych kadencjach Komitetu, a obejmowała lata 1975-2000. Komitet zamówił także w końcu 2009 r. opinie 13 ekspertów reprezentatywnych dla środowisk
a archeologicznego.
Komitet kolejnej, VII. kadencji (2011-2015) został wybrany w okresie lipiec-wrzesień 2011 r. Pierwsze zebranie miało miejsce 2 grudnia 2011 r., a ostatnie 15 września 2015 r. W jego skład weszło początkowo 29 osób z wyboru i jeden członek rzeczywisty PAN. Ostatecznie, po dokooptowaniu, tworzyło go 39 osób. Przewodniczącym został wybrany prof. dr hab. Bogusław Gediga, Honorowym Przewodniczącym – prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, Wiceprzewodniczącymi zostali: prof. dr hab. Jan Chochorowski, prof. dr hab. Michał Parczewski i prof. dr hab. Marzena Szmyt, a Sekretarzem Naukowym - dr hab. Joanna Kalaga. W skład Prezydium weszli: prof. dr hab. Bolesław Ginter, prof. dr hab. Andrzej Buko, prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz i prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska. Wybrano także członków Komisji Wyborczej do wyborów KNPiP VIII. kadencji. W jej skład weszli: prof. dr hab. Marian Rębkowski, prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak, prof. dr hab. Daniel Makowiecki. Zgodnie z decyzją władz PAN, od tej kadencji komisje, zespoły i sekcje w obrębie danego komitetu mogli tworzyć wyłącznie członkowie komitetu.
W tej kadencji działały zespoły zadaniowe: Antropologii Pradziejów i Średniowiecza – przewodniczący prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN; Metod i Teorii Badań Archeologicznych – przewodnicząca prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska; Początków Cywilizacji na Bliskim Wschodzie i w Północno-Wschodniej Afryce – przewodniczący prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz, Badań Pograniczy Kulturowych – przewodniczący prof. dr hab. Aleksander Kośko, Archeologii Historycznej – przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Piekalski, Nauk Nordystycznych – przewodniczący prof. dr hab. Leszek Słupecki, Ochrony Archeologicznego Dziedzictwa Kulturowego – przewodniczący prof. dr hab. Sylwester Czopek.
Od 2012 r. Prezydium KNPiP sprawowało funkcję Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Unią Nauk Pre-i Protohistorycznych (UISPP), afiliowaną przy UNESCO. Na wniosek Prezydium zebranie plenarne Komitetu w dniu 22 czerwca 2012 r. powierzyło obowiązek reprezentowania Prezydium KNPiP w kontaktach z Unią prof. dr. hab. Jackowi Lechowi. W dniach 13-14.05.2013 r. odbyło się współorganizowane przez Komitet i Instytut Archeologii i Etnologii PAN wyjazdowe posiedzenie Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych (UISPP) w Ośrodku Konferencyjnym PAN w Jabłonnej k. Warszawy. Wzięło w nim udział 35 osób, w tym 5 z Polski (prof. Jerzy Gąssowski, prof. Jacek Lech, prof. Romuald Schild, prof. A. Buko, dr hab. M. Trzciński). Głównym celem tego posiedzenia było przygotowanie kolejnego Kongresu Unii zaplanowanego na 2014 r. oraz omówienie bieżących spraw. Stało się także okazją do zaprezentowania aktualnych problemów polskiej archeologii.
W tej kadencji został opracowany i zatwierdzony w 2012 r. nowy Regulamin KNPiP. Pod koniec 2013 r. przeprowadzono także ocenę i ranking polskich czasopism archeologicznych. Jej wyniki zostały przekazane prof. J. Wilkinowi – Przewodniczącemu Zespołu specjalistycznego do oceny czasopism naukowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz prof. K. Mikulskiemu – Przewodniczącemu Zespołu ds. Kategoryzacji Czasopism Humanistycznych i Społecznych działającemu przy Wydziale I PAN, a także do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zorganizowano posiedzenia plenarne poświęcone ocenie i dyskusji nad aktualnym stanem kształcenia archeologów.
W grudniu 2012 r. ukazała się, dzięki współpracy Komitetu i Instytutu Archeologii i Etnologii PAN i przy pomocy finansowej Komisji Europejskiej (Program Kultura 2007-2013), publikacja przygotowana przez Zespół Antropologii Pradziejów i Średniowiecza pt. Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Publikacja jest dostępna pod adresem: https://e-archaeology.org/przeszlosc-spoleczna-proba-konceptualizacji/ . We współpracy
Komitetu z Instytutem Archeologii UW i Instytutem Archeologii i Etnologii PAN została opublikowana praca autorstwa T. Nowakiewicza i A. Rzeszotarskiej-Nowakiewicz pt. Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności / Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity. Jest ona dostępna w internecie pod adresem: (PDF) Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności. Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz, Warszawa 2012 | Tomasz Nowakiewicz - Academia.edu
W VIII. kadencji (lata 2016-2019) Komitet liczył początkowo 33 członków, w tym 2 członków PAN, a po śmierci prof. L. Kajzera – 32. Pierwsze zebranie plenarne odbyło się 20 stycznia 2016 r., a ostatnie 22 listopada 2019 r. Przewodniczącym Komitetu został wybrany prof. dr hab. Bogusław Gediga, Honorowym Przewodniczącym – prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, Wiceprzewodniczącymi zostali: prof. dr hab. Sylwester Czopek i prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak, a Sekretarzem Naukowym prof. dr hab. Lucyna Domańska. W skład Prezydium wybrano także: prof. dr hab. Andrzeja Buko, czł. koresp. PAN, prof. dr hab. Krzysztofa Ciałowicza, prof. dr hab. Danutę Mintę-Tworzowską, prof. dr hab. Marzenę Szmyt. Redaktorem serii Prace KNPiP została wybrana prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska. W skład Komisji Wyborczej do wyborów KNPiP IX. kadencji weszli: prof. dr hab. Andrzej Kokowski, prof. dr hab. Aleksander Kośko, prof. dr hab. Andrzej Michałowski.
W tej kadencji działały następujące zespoły zadaniowe: ds. Oceny Czasopism Archeologicznych – przewodnicząca prof. dr hab. D. Minta-Tworzowska; Antropologii Pradziejów i Średniowiecza – przewodniczący prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN; Metod i Teorii Badań Archeologicznych – przewodnicząca prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska; Początków Cywilizacji na Bliskim Wschodzie i w Północno-Wschodniej Afryce – przewodniczący prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz; Badań Pograniczy Kulturowych – przewodnicząca prof. dr hab. Marzena Szmyt; Archeologii Historycznej – przewodniczący prof. dr hab. Jerzy Piekalski; ds. Ochrony Archeologicznego Dziedzictwa Kulturowego – przewodniczący prof. dr hab. Sławomir Kadrow; Badań nad Schyłkiem Starożytności – przewodniczący prof. dr hab. Andrzej Michałowski.
Przez całą kadencję Komitet realizował dwa główne tematy w ramach cyklu spotkań-konferencji: 1/ temat zaproponowany przez prof. A. Buko, czł. koresp. PAN: Archeologia polska okresu powojennego na tle europejskim, oraz 2/ temat zaproponowany przez prof. dr hab. S. Czopka dotyczący badań interdyscyplinarnych w archeologii.
W 2018 r. powołano Kapitułę Nagrody Laur KNPiP. Pierwszym laureatem tej Nagrody został prof. UAM dr hab. Michał Pawleta, który otrzymał ją za pracę: Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej. Nagroda została wręczona przez Prezesa PAN, prof. dr hab. J. Duszyńskiego na posiedzeniu plenarnym Komitetu w dniu 
18 października 2018 r.
W 2016 r. i w 2018 r. ukazały się książki wydane wspólnie z Muzeum Archeologicznym w Gdańsku: Archeologia miast Pomorza w kontekście ziem polskich. Studia dedykowane pamięci Tadeusza Nawrolskiego, red. G. Nawrolska, H. Paner, J. Piekalski, E. Trawicka, oraz Estetyka w archeologii. Obrazowanie w pradziejach i starożytności, red. D. Minta-Tworzowska.
Komitet IX. kadencji (2020-2022) rozpoczął pracę w maju 2020 r. Z powodu pandemii, aż do listopada 2022 r. wszystkie zebrania plenarne oraz zebrania Prezydium odbywały się w formie zdalnej. W skład komitetu weszły początkowo 34 osoby, w tym członkowie PAN: prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński oraz prof. dr hab. Andrzej Buko i prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak. Jeszcze w 2020 r. dokooptowano do Komitetu prof. dr. hab. Daniela Makowieckiego, swój akces w ramach Akademii Młodych Uczonych zgłosiła dr hab. Monika Stobiecka. Podczas trwania kadencji zmarli: prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN, prof. dr hab. Romuald Schild, prof. dr hab. Bogusław Gediga.
Przewodniczącym Komitetu został wybrany prof. dr hab. Sylwester Czopek, Honorowym Przewodniczącym – prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński, czł. rzecz. PAN (sprawował tę funkcję do śmierci, tj. do 28 listopada 2020 r.). Na zebraniu plenarnym w dniu 2 czerwca 2021 r. członkowie Komitetu zdecydowali, aby powierzyć tę funkcję prof. dr hab. Bogusławowi Gedidze. Był on Honorowym Przewodniczącym do śmierci w dniu 18 października 2022 r. Wiceprzewodniczącym został prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak, w skład Prezydium weszli też prof. dr hab. Piotr Bieliński, prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz, prof. dr hab. Marian Rębkowski, prof. dr hab. Marzena Szmyt.
W IX. kadencji powołano 4 komisje: Antropologii Pradziejów i Średniowiecza – przewodniczący prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, czł. koresp. PAN, Archeologii Nowego Świata – przewodniczący prof. dr hab. Mariusz Ziółkowski, Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu – przewodniczący prof. dr hab. Przemysław Makarowicz, Metod i Teorii Badań Archeologicznych – przewodnicząca prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska. Oprócz komisji, działały również cztery zespoły: ds. rozwoju dyscypliny archeologia, ds. ochrony i popularyzacji dziedzictwa archeologicznego, ds. kształcenia kadr naukowych, ds. współpracy międzynarodowej.
W tej kadencji zmianie uległ dotychczasowy Regulamin Komitetu. W 2021 r. zainaugurowano otwarte spotkania naukowe w ramach inicjatywy Doktorski start, w trakcie których osoby po obronie doktoratu prezentują tezy swoich prac doktorskich. Pierwsze spotkanie odbyło się 18 marca 2021 r. Jego współorganizatorem (obok Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN) był Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Referentem był dr Marcin Burghardt, a temat jego wystąpienia to: Stratyfikacja społeczna ludności leśnostepowego Podnieprza okresu scytyjskiego (praca obroniona w styczniu 2021; promotor prof. dr hab. Sylwester Czopek). Drugie z cyklu spotkań miało miejsce 14 kwietnia 2021 r. i zostało zorganizowane przez Komitet oraz Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W jego trakcie dr Marcin Czarnowicz przedstawił wykład pt. Kontakty Egipt – Bliski Wschód w IV tys. p.n.e. w świetle importów i naśladownictw (na podstawie pracy doktorskiej obronionej w 2019 r.; promotor prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz). Trzecie spotkanie odbyło się 12 maja 2021 r. i zostało zorganizowane we współpracy z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jego bohaterem był dr Piotr Mączyński, który przedstawił tezy swojej pracy doktorskiej w wykładzie: Sposoby użytkowania narzędzi krzemiennych przez ludność kultury lubelsko-wołyńskiej na podstawie materiałów z południowo-wschodniej Polski (promotorem pracy doktorskiej była dr hab. Anna Zakościelna, prof. UMCS). Kolejne spotkanie z tego cyklu miało miejsce 16 listopada 2021 r. Było współorganizowane przez Komitet, Wydział Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego. Dr Mateusz Cwaliński na podstawie swojej rozprawy doktorskiej wygłosił wykład: Nadadriatycka odnoga szlaku bursztynowego w epoce brązu (promotorem rozprawy doktorskiej był prof. dr hab. Janusz Czebreszuk). Spotkania te były kontynuowane w 2023 r. - kolejne, współorganizowane z Instytutem Archeologii UJ, odbyło się 21 marca 2023 r., a wykład pt. Procesy urbanizacyjne w północnym Egipcie i południowym Lewancie w drugiej połowie czwartego tysiąclecia p.n.e. na podstawie analizy architektury wygłosił dr Jacek Karmowski.
W 2022 r. przyznano po raz drugi Nagrodę Laur KNPiP. Jej laureatami zostali: prof. Anna Marciniak-Kajzer za ksiażkę: Rzeczy ludzi średniowiecza. W domu, Łódź 2020 oraz dr hab. prof. IAE PAN Tomasz Purowski za książkę: Od fajansu do szkła. Kontakty ziem polskich z głównymi centrami cywilizacyjnymi w II-I tys. p.n.e. w świetle badań archeometrycznych tworzyw szklistych, Warszawa 2019. Nagroda została wręczona na posiedzeniu plenarnym Komitetu w dniu 23 listopada 2022 r. przez Wiceprezesa PAN, prof. P. Rowińskiego. 
- Szczegóły
- Autor: Administrator
- Kategoria: Uncategorised
- Odsłon: 10086
Sylwestki naukowe
członków Prezydium KNPiP IX. kadencji (2020-2023)
Przewodniczący: Prof. dr hab. Sylwester CZOPEK
Prof. dr hab., archeolog. Zatrudniony w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, którego był współzałożycielem i wieloletnim dyrektorem.
W kadencjach 2016-2020 i 2020-2024 Rektor Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Zainteresowania: archeologia powszechna epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.
https://rzeszow.academia.edu/SylwesterCzopek
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sylwester_Czopek
Wiceprzewodniczący: Prof. dr hab. Paweł VALDE-NOWAK
Prof. dr hab., archeolog. Zatrudniony w Instytucie Archeologii UJ.
Zainteresowania: osadnictwo wczesnorolnicze europejskiego średniogórza,
epoka kamienia Europy, początki pasterstwa (transhumancji),
krzemieniarstwo epoki kamienia i epoki brązu, archeologia obszarów górskich.
https://archeo.uj.edu.pl/prof.-pawel-valde-nowak
https://jagiellonian.academia.edu/PawelValdeNowak
Członkowie Prezydium:
Prof. dr hab. Piotr BIELIŃSKI
Prof. dr hab., archeolog. Zatrudniony w Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.
Zainteresowania: archeologia starożytnego Bliskiego Wschodu, sztuka i architektura Mezopotamii, Syro-Palestyny,
Anatolii i Półwyspu Arabskiego od epoki miedzi po epokę brązu.
https://pcma.uw.edu.pl/o-nas/pracownicy/piotr-bielinski/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Bieli%C5%84ski_(archeolog)
https://pcma.uw.edu.pl/2018/01/17/bahra-1/
Prof. dr hab. Krzysztof CIAŁOWICZ
Prof. dr hab., archeolog. Zatrudniony w Instytucie Archeologii UJ.
Zainteresowania: archeologia i sztuka starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu, szczególnie w okresie formowania pierwszych cywilizacji,
geneza formowania się państwa egipskiego, początki monarchii, religii i sztuki w tym rejonie.
https://archeo.uj.edu.pl/prof.-dr-hab.-krzysztof-m.-cialowicz
https://jagiellonian.academia.edu/KrzysztofCia%C5%82owicz
https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Cia%C5%82owicz
Prof. dr hab. Marian RĘBKOWSKI
Prof. dr hab., archeolog. Dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Zainteresowania: archeologia średniowiecza, szczególne urbanizacja, chrystianizacja, relacje międzykulturowe
i procesy formowania struktur władzy w średniowieczu, widzianych przez pryzmat źródeł archeologicznych.
https://iaepan.academia.edu/MarianRebkowski
Prof. dr hab. Marzena SZMYT
Prof. dr hab., archeolog. Dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, profesor na Wydziale Archeologii UAM w Poznaniu.
Zainteresowania: pradzieje pogranicza Europy Zachodniej i Wschodniej.
https://amu.academia.edu/SzmytMarzena
- Szczegóły
- Autor: Administrator
- Kategoria: Uncategorised
- Odsłon: 10007
Komisje i Zespoły
Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
w IX. kadencji
Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza Przewodniczący: prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, czł. koresp. PAN; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącego Komisji) – 3 (prof. dr hab. Andrzej Buko, czł. koresp. PAN, prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk, prof. ISEZ dr hab. Jarosław Wilczyński; liczba osób spoza Komitetu – 10 (dr Paul Barford, mgr Dorota Cyngot, prof. AFiB Vistula dr hab. Władysław Duczko, dr hab. Stanisław Iwaniszewski, dr hab. prof. AFiB Vistula Bożena Józefów-Czerwińska, prof. dr hab. Jolanta Małecka-Kukawka, dr Hanna Kowalewska-Marszałek, prof. dr hab. Henryk Mamzer, dr Franciszek Marek Stępniowski, prof. UMCS dr hab. Anna Zalewska).
"Proces konstytuowania Komisji Antropologii Pradziejów i Średniowiecza (KAPS), działającej przy Komitecie Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk, w obecnej kadencji był rozciągnięty w czasie. W rezultacie jego formalna działalność rozpoczęła się dopiero w czerwcu 2021 roku. Chęć kontynuacji istnienia KAPS zgłosił w połowie 2020 roku jego ówczesny przewodniczący, prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński. Nie było mu dane zrealizować tego zamierzenia, gdyż zmarł z końcem listopada 2020 roku. Na posiedzeniu KNPiP PAN w początkach grudnia 2020 roku, przyjęto uchwałę powołującą do życia Komisję Antropologii Pradziejów i Średniowiecza. Nie został wówczas powołany jej przewodniczący. Kolejnym krokiem było ukonstytuowanie się składu Komisji, co nastąpiło w początkach 2021 roku. Zgodnie z grudniową uchwałą Komitetu mówiącą o tym, że zespoły zadaniowe i komisje powinny liczyć nie więcej niż 15 członków, w tym co najmniej trzech członków Komitetu, w lutym tego roku ukonstytuował się skład Komisji spełniający te kryteria. Na kolejnym posiedzeniu KNPiP, które odbyło się 2 czerwca 2021 roku, wybrany został jej przewodniczący, którym został prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak. Wraz z powołaniem przewodniczącego został zakończony proces formalnego konstytuowania się Komitetu i tym samym zaistniały formalne warunki do rozpoczęcia jego prac.
Pierwszym zadaniem Komisji w obecnej kadencji będzie przygotowanie Leksykonu archeologicznego. Leksykon w swym zamierzeniu ma charakter kompendium najważniejszych terminów odnoszących się do procesu archeologicznego w perspektywie polskiej tradycji badawczej początków XXI wieku. Odwoływał się będzie do sposobu konceptualizacji badań archeologicznych i będzie miał postać prezentacji kluczowych terminów, pojęć i kategorii badawczych, które składają się na siatkę pojęciową definiującą archeologię w Polsce. [...] Leksykon jest skierowany dla szerokiego grona odbiorców, którymi są archeolodzy, studenci, przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz szeroka publiczność zainteresowanej przeszłością.
Drugim zamierzeniem Komisji w bieżącej kadencji jest projekt E-repozytorium wiedzy: Profesor Stanisław Tabaczyński (1930-2020). Jego głównym celem będzie stworzenie możliwie kompletnego i wszechstronnego usystematyzowania dorobu naukowego prof. Tabaczyńskiego. Repozytorium pozwoli na upowszechnianie wiedzy na temat Jego osiągnięć naukowych oraz ich recepcji dzięki umożliwieniu dostępności do artykułów i książek Jego autorstwa w Internecie oraz poprzez ukazanie Jego osiągnięć z różnych punktów widzenia" (ze sprawozdania autorstwa prof. dr hab. A. Marciniaka).
Komisja Archeologii Nowego Świata Przewodniczący: prof. dr hab. Mariusz Ziółkowski; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącego) – 2 osoby (prof. dr hab. Jan Burdukiewicz, prof. dr hab. Michał Kobusiewicz), liczba osób spoza Komitetu – 5 (dr hab. Stanisław Iwaniszewski, dr. hab. inż. Jacek Kościuk, prof. Politechniki Wrocławskiej, dr hab. Radosław Palonka, prof. dr hab. Józef Szykulski, dr Krzysztof Tunia). Obszerne materiały zatytułowane: Informacja wstępna na temat aktualnie realizowanych przez badaczy polskich projektów n/t Archeologii Nowego Świata, według ośrodków (w porządku alfabetycznym), dotyczące badań na terenie Ameryki, polskich ośrodków, które je prowadzą oraz publikacji, jakie zostały opublikowane w poszczególnych ośrodkach w ostatnich latach na ten temat znajdują się w zakładce Komisja Archeologii Nowego Świata na głównej stronie Komitetu.
Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych Przewodnicząca: prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącej) – 2 (prof. dr hab. Bogusław Gediga, prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk), spoza Komitetu - 9 (prof. UAM dr hab. Ewa Bugaj, prof. UWr dr hab. Tomasz Gralak, prof. dr hab. Andrzej P. Kowalski, dr Marian Kwapiński, prof. dr hab. Henryk Mamzer, dr Małgorzata Markiewicz, prof. dr hab. Anna Pałubicka, prof. UAM dr ab. Michał Pawleta, prof. UKSW dr hab. Rafał Zapłata).
W 2021 r. Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych wraz z Poznańskim Akademickim Seminarium Archeologicznym (PASA) w ramach swojej działalności zorganizowała wykład dr Lidii Żuk pt. Pamięć i krajobraz: o jeden krok dalej (czy za daleko)? Dr L. Żuk pracuje jako adiunkt na Wydziale Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wygłoszony wykład to "swoista propozycja podróży przez zmieniający się krajobraz refleksji teoretycznej na temat pamięci i jej śladów w krajobrazie. Prelegentka przedstawiła swoje przemyślenia i osobiste spojrzenie na potencjał wybranych koncepcji czołowych teoretyków pamięci, które w zderzeniu z materią archeologiczną mogą jej zdaniem prowadzić do przeformułowania pytań badawczych i poszukania nowych koncepcji. W opinii dr L. Żuk bogactwo ujęć teoretycznych i aplikacji wskazuje na ogromny potencjał badawczy w studiach archeologicznych nad pamięcią. Nawiązała także do swoich badań i studiów nad pamięcią podjętych w rozprawie doktorskiej, przedstawionej w 2019 roku, a zatytułowanej „Pamięć o krajobrazie jako kategoria analizy archeologicznej”. Rozwinęła w niej koncepcję pamięci w odniesieniu do krajobrazu. Jak uważa Autorka, praca ta stanowiła próbę odpowiedzi na pytanie o to, w jakim zakresie pamięć społeczna, rozumiana jako forma refleksji nad przeszłością, kształtowała rozumienie krajobrazu, jego organizację i interpretacje. Nie ulega wątpliwości, że przeszłość (krajobrazu) może być istotnym elementem wpływającym na jego teraźniejszość. Jednak najistotniejszym problemem jaki wówczas napotkała to trudność, a niekiedy niemożność wykazania, że wiedza (o krajobrazie) była przekazywana z zachowaniem ciągłości międzypokoleniowej, które to założenie leży u podstaw koncepcji pamięci. Czy w takiej sytuacji uzasadnione jest odwoływanie się do pamięci społecznej? Czy też należy raczej zmienić kierunek poszukiwań w stronę, która pozwoli uwzględnić inne formy refleksji nad przeszłością? Te i inne pytania zadała Prelegentka i starała się odpowiedzieć na nie w logiczny i erudycyjny sposób" (ze sprawozdania Komisji autorstwa prof. D. Minty-Tworzowskiej).
Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia Przewodniczący: prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak. Zespół planuje, wraz z zespołami ds. współpracy międzynarodowej oraz ds. kształcenia kadr naukowych, zorganizowanie otwartych seminariów, forum dyskusyjnego pod egidą KNPiP na tematy dyskutowane w międzynarodowym środowisku, a które nie znajdują na razie pełnego odbicia w polskiej archeologii jak np. urbanizacja, archeologia krajobrazu, household archaeology.
Zespół ds. ochrony i popularyzacji dziedzictwa archeologicznego Przewodnicząca: prof. dr hab. Marzena Szmyt; liczba członków Zespołu z Komitetu (bez Przewodniczącej) – 5 (prof. dr hab. Sylwester Czopek, prof. dr hab. Przemysław Makarowicz, prof. dr hab. Andrzej Michałowski, prof. dr hab. Marian Rębkowski, prof. dr hab. Janusz Czebreszuk), spoza Komitetu – 8 (dr Wojciech Brzeziński, dr hab. Roksana Chowaniec, dr hab. Jacek Górski, prof. UAM dr hab. Marcin Ignaczak, prof. US dr hab. Marcin Majewski, dr Dominik Płaza, p. Bartosz Skaldawski, prof. UWr dr hab. Maciej Trzciński).
Członkowie Zespołu ustalili wstępny plan zebrań w latach 2021-2023 oraz przedyskutowali zagadnienia, które mogą być tematami kolejnych spotkań. Zgłoszono ogółem 6 propozycji. W 2021 r. w ramach Zespołu zajmowano się problematyką ochrony Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego i dyskusją nad założeniami do utworzenia parku kulturowego. Członkowie zespołu zapoznali się z przesłanymi im wcześniej materiałami przysłanymi przez Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, w tym przede wszystkim z Założeniami do utworzenia Parku Kulturowego Pradziejowego Górnictwa Krzemienia nad Kamienną, opracowanymi na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa. W dyskusji uznali, że jest to dobrze przygotowany dokument, zawierający wszystkie niezbędne elementy chroniące w najlepszy możliwy sposób unikatowy kompleks pradziejowego górnictwa krzemienia nad Kamienną – jedyny polski zabytek archeologiczny wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwrócili uwagę na dwie kwestie, które mogą utrudniać przyjęcie „Założeń” przez samorządy i na koniecznosć ścisłej współpracy z lokalnymi samorządami w celu wyjaśnienia zalet proponowanego rozwiązania promującego zintegrowaną ochronę dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Członkowie Zespołu zarekomendowali Komitetowi Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN podjęcie uchwały wspierającej jak najszybsze utworzenie Parku Kulturowego Pradziejowego Górnictwa Krzemienia nad Kamienną (ze sprawozdania Zespołu autorstwa prof. dr hab. M. Szmyt).
Z ramienia Zespołu prof. M. Szmyt przygotowała i przedstawiła na zebraniu plenarnym KNPiP w dniu 2 czerwca 2021 r. Informację o aktualnym stanie ochrony kopalni krzemieni w Krzemionkach oraz propozycję podjęcia uchwały w sprawie utworzenia parku kulturowego w rejonie Krzemionek. Członkowie Zespołu monitorowali także sprawę projektu nowej ustawy o ochronie dziedzictwa.
Zespół ds. kształcenia kadr naukowych Przewodniczący: prof. dr hab. Piotr Bieliński. W ramach działalności Zespołu prof. P. Bieliński wraz z prof. UW dr hab. K. Jakubczakiem zebrali dane oraz przygotowali na ich podstawie i przedstawili na zebraniu plenarnym w dniu 2 czerwca 2021 r. opracowanie: Zagraniczne badania polskich archeologów w XXI wieku, główne kierunki i problematyka badawcza. Dotyczyło ono zaangażowania polskich instytucji archeologicznych w badania zagraniczne. Omówiono w nim: 1/ kierunki badań, 2/ epoki, 3/ ośrodki prowadzące badania. Pod uwagę zostały wzięte głównie projekty finansowane z budżetu państwa lub ze środków uczelni. Oprócz przypomnienia początków polskich badań zagranicą, w opracowaniu omówiono obecnie prowadzone projekty z podziałem na kontynenty, a w ich ramach na państwa. Zwrócono uwagę na nowe kraje, w których pojawili się polscy archeolodzy, na rejony, w których skupiają się polskie badania oraz na te, które są omijane przez polskich badaczy. Po uzupełnieniu opracowanie zostanie udostępnione w internecie, planowane jest także opublikowanie go w formie broszury.
Wraz z zespołami ds. współpracy międzynarodowej oraz ds. rozwoju dyscypliny archeologia Zespół planuje zorganizowanie otwartych seminariów pod egidą KNPiP (patrz: Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia).
Zespół ds. współpracy międzynarodowej Przewodniczący: prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz. Zespół przygotowuje, wraz z zespołami ds. kształcenia kadr naukowych oraz ds. rozwoju dyscypliny archeologia, zorganizowanie otwartych seminariów pod egidą KNPiP (patrz: Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia).
- Szczegóły
- Autor: Redaktor Strony Komitetu
- Kategoria: Uncategorised
- Odsłon: 813
Celem powołania Komisji jest integracja polskiego środowiska archeologów zajmujących się badaniem kultur Nowego Świata. Zamiarem Komisji jest stworzenie forum dyskusji i konsultacji jak również informacji o dawnych i obecnych projektach badawczych realizowanych przez polskich badaczy. Jedną z platform dla realizacji tych zadań będzie strona Internetowa Komisji, docelowo trójjęzyczna (polski, angielski i hiszpański).
Na posiedzeniu Komisji w dniu 4 września 2020 uchwalono realizację dwóch tematów:
- Opracowanie i przyszła publikacja materiałów Projektu „Huaura-Checras” realizowanego przez Polską Wyprawę Naukową w Andy, pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Krzanowskiego, na terenie Peru, w sezonach 1978, 1985 i 1987. Koordynator: dr Krzysztof Tunia
- Skatalogowanie polskich zbiorów amerykanistycznych, nie tylko archeologicznych ale i etnograficznych. Koordynator: prof. Jan Burdukiewicz z pomocą Zespołu w składzie: prof. Michał Kobusiewicz, dr hab. Radosław Palonka i prof. Józef Szykulski.
Dotychczasowy, wymagający znacznych uzupełnień stan rozpoznania tych zbiorów, podany jest na stronie Polskiego Towarzystwa Studiów Latynoamerykanistycznych:
http://ptsl.pl/zasoby/muzea.html zabytki archeologiczne i etnograficzne pochodzące z kontynentów amerykańskich w zbiorach polskich muzeów. Stan z 2018 roku.
Kontakt:
Przewodniczący:
Administrator strony: mgr Michał Gilewski -