Struktura

Szczegóły
Kategoria: Uncategorised
Odsłon: 10006

 

 

 

Komisje i Zespoły 

Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN 

w IX. kadencji

 

 

Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza Przewodniczący: prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, czł. koresp. PAN; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącego Komisji) – 3 (prof. dr hab. Andrzej Buko, czł. koresp. PAN, prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk, prof. ISEZ dr hab. Jarosław Wilczyński; liczba osób spoza Komitetu – 10 (dr Paul Barford, mgr Dorota Cyngot, prof. AFiB Vistula dr hab. Władysław Duczko, dr hab. Stanisław Iwaniszewski, dr hab. prof. AFiB Vistula Bożena Józefów-Czerwińska, prof. dr hab. Jolanta Małecka-Kukawka, dr Hanna Kowalewska-Marszałek, prof. dr hab. Henryk Mamzer, dr Franciszek Marek Stępniowski, prof. UMCS dr hab. Anna Zalewska).

    "Proces konstytuowania Komisji Antropologii Pradziejów i Średniowiecza (KAPS), działającej przy Komitecie Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk, w obecnej kadencji był rozciągnięty w czasie. W rezultacie jego formalna działalność rozpoczęła się dopiero w czerwcu 2021 roku. Chęć kontynuacji istnienia KAPS zgłosił w połowie 2020 roku jego ówczesny przewodniczący, prof. dr hab. Stanisław Tabaczyński. Nie było mu dane zrealizować tego zamierzenia, gdyż zmarł z końcem listopada 2020 roku. Na posiedzeniu KNPiP PAN w początkach grudnia 2020 roku, przyjęto uchwałę powołującą do życia Komisję Antropologii Pradziejów i Średniowiecza. Nie został wówczas powołany jej przewodniczący. Kolejnym krokiem było ukonstytuowanie się składu Komisji, co nastąpiło w początkach 2021 roku. Zgodnie z grudniową uchwałą Komitetu mówiącą o tym, że zespoły zadaniowe i komisje powinny liczyć nie więcej niż 15 członków, w tym co najmniej trzech członków Komitetu, w lutym tego roku ukonstytuował się skład Komisji spełniający te kryteria. Na kolejnym posiedzeniu KNPiP, które odbyło się 2 czerwca 2021 roku, wybrany został jej przewodniczący, którym został prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak. Wraz z powołaniem przewodniczącego został zakończony proces formalnego konstytuowania się Komitetu i tym samym zaistniały formalne warunki do rozpoczęcia jego prac.

    Pierwszym zadaniem Komisji w obecnej kadencji będzie przygotowanie Leksykonu archeologicznego. Leksykon w swym zamierzeniu ma charakter kompendium najważniejszych terminów odnoszących się do procesu archeologicznego w perspektywie polskiej tradycji badawczej początków XXI wieku. Odwoływał się będzie do sposobu konceptualizacji badań archeologicznych i będzie miał postać prezentacji kluczowych terminów, pojęć i kategorii badawczych, które składają się na siatkę pojęciową definiującą archeologię w Polsce. [...] Leksykon jest skierowany dla szerokiego grona odbiorców, którymi są archeolodzy, studenci, przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz szeroka publiczność zainteresowanej przeszłością.

    Drugim zamierzeniem Komisji w bieżącej kadencji jest projekt E-repozytorium wiedzy: Profesor Stanisław Tabaczyński (1930-2020). Jego głównym celem będzie stworzenie możliwie kompletnego i wszechstronnego usystematyzowania dorobu naukowego prof. Tabaczyńskiego. Repozytorium pozwoli na upowszechnianie wiedzy na temat Jego osiągnięć naukowych oraz ich recepcji dzięki umożliwieniu dostępności do artykułów i książek Jego autorstwa w Internecie oraz poprzez ukazanie Jego osiągnięć z różnych punktów widzenia" (ze sprawozdania autorstwa prof. dr hab. A. Marciniaka). 

 

Komisja Archeologii Nowego Świata Przewodniczący: prof. dr hab. Mariusz Ziółkowski; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącego) – 2 osoby (prof. dr hab. Jan Burdukiewicz, prof. dr hab. Michał Kobusiewicz), liczba osób spoza Komitetu – 5 (dr hab. Stanisław Iwaniszewski, dr. hab. inż. Jacek Kościuk, prof. Politechniki Wrocławskiej, dr hab. Radosław Palonka, prof. dr hab. Józef Szykulski, dr Krzysztof Tunia). Obszerne materiały zatytułowane: Informacja wstępna na temat aktualnie realizowanych przez badaczy polskich projektów n/t Archeologii Nowego Świata, według ośrodków (w porządku alfabetycznym), dotyczące badań na terenie Ameryki, polskich ośrodków, które je prowadzą oraz publikacji, jakie zostały opublikowane w poszczególnych ośrodkach w ostatnich latach na ten temat znajdują się  w zakładce Komisja Archeologii Nowego Świata na głównej stronie Komitetu. 

 

Komisja Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu Przewodniczący: prof. dr hab. Przemysław Makarowicz; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącego Komisji) – 4 (prof. dr hab. Marzena Szmyt, prof. dr hab. Janusz Czebreszuk, prof. dr hab. Andrzej Pelisiak, prof. IAE PAN dr hab. Piotr Włodarczak), liczba osób spoza Komitetu – 9 (prof. dr hab. Małgorzata Rybicka, dr hab. Katarzyna Trybała-Zawiślak, dr Joanna Adamik-Proksa, prof. dr hab. Aleksander Kośko, prof. UMCS Halina Taras, dr hab. Jacek Górski, prof. UAM dr hab. Marcin Ignaczak, dr Jan Romaniszyn, mgr Adam Wawrusiewicz).
    Komisja zajmuje się działalnością naukową na polu archeologii i współpracujących z nią dyscyplin w przestrzeni między Morzem Bałtyckim, Czarnym i Śródziemnym. Jej działalność polega na organizowaniu warsztatów źródłoznawczych oraz konferencji i seminariach tematycznych, w których uczestniczą członkowie Komisji oraz zaproszeni badacze-specjaliści z określonych dziedzin, reprezentujący środowiska naukowe z różnych części Polski oraz z zagranicy. Planowana formuła sprzyja integracji zespołów badawczych z różnych instytucji naukowych. 
    W 2021 r. Komisja odbyła dwa posiedzenia plenarne – oba w formie międzynarodowych konferencji naukowych w trybie zdalnym, w których uczestniczyli badacze z Polski, Ukrainy, Mołdawii i Bułgarii, prowadzący badania w przestrzeni „Trójmorza”, tj. obszaru między Bałtykiem, Morzem Czarnym i Morzem Śródziemnym. Pierwsze posiedzenie, w dniu 25.02.2021 r., to międzynarodowa konferencja warsztatowa na temat: Badania społeczności z eneolitu i epoki brązu w strefie leśno-stepowej Europy Środkowo-Wschodniej (Ukraina i Mołdawia). Zaprezentowano na niej referaty trzech zespołów prowadzących badania nieinwazyjne i wykopaliskowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Podczas drugiego posiedzenia Komisji Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu w dniu 05.11.2021 r. odbyła się międzynarodowa konferencja: Badania archeologiczne w przestrzeni Trójmorza, na której zaprezentowano wystąpienia czterech zespołów badawczych. Wygłoszone referaty – najczęściej wieloautorskie – prezentowały wyniki najnowszych prospekcji nieinwazyjnych, badań wykopaliskowych i analiz specjalistycznych na stanowiskach z eneolitu i epoki brązu w wymienionych krajach. Przedstawiono efekty wieloletnich badań, będących często elementami szerszych projektów naukowych, finansowanych z programów ministerialnych (Narodowe Centrum Nauki, Narodowy Program Rozwoju Humanistyki) lub prowadzonych na podstawie bilateralnych umów między polskimi i zagranicznymi placówkami badawczymi.
    Praktycznie wszystkie zespoły naukowe referujące swoje osiągnięcia stosowały nowoczesne metody badawcze, zarówno stricte archeologiczne, jak i z zakresu „archaeological sciences”. Terenowe etapy projektów inicjowały prospekcje nieinwazyjne z udziałem instrumentów GPS i wykorzystaniem Geograficznych Systemów Informacyjnych oraz badań geofizycznych, najczęściej magnetometrii, a także zdjęć wykonanych z dronów (fotogrametria). W większości referowanych w trakcie wystąpień badań wykopaliskowych dokumentację sporządzano za pomocą nowoczesnych technik rejestrowania warstw i zabytków przy udziale sprzętu geodezyjnego i zdjęć z dronów i wysokiej klasy aparatów fotograficznych, a następnie ich obróbki w specjalistycznych programach komputerowych. Dzięki temu możliwe było m.in. prezentowanie obiektów archeologicznych w wersji 3D.
   Dzięki konferencjom szersze grono archeologów zapoznało się z nowatorskimi strategiami prowadzenia badań multidyscyplinarnych oraz ich efektami na różnych stanowiskach: osadach kompleksu Cucuteni-Tripolye i kultury pucharów lejkowatych (Ukraina, Mołdawia), cmentarzyskach z wczesnej, środkowej i późnej epoki brązu (Ukraina, Bułgaria) oraz obiektach fortyfikowanych z późnej epoki brązu (Polska). W kilku prezentacjach przedstawiono także wstępne wyniki badań analitycznych, m.in.: chronologię radiowęglową eksplorowanych obiektów osadowych (domy, urządzenia gospodarcze) i funeralnych (groby i inne obiekty architektury podkurhanowej), wraz z zastosowaniem modelowania Bayesowskiego, rezultaty analiz technoarcheologicznych, paleobotanicznych, paleopedologicznych i archeozoologicznych.
    Zaprezentowane referaty świadczą o niezwykłej profesjonalizacji wszystkich etapów postępowania badawczego w archeologii. Dzięki powszechnemu zastosowaniu nowoczesnej metodyki, możliwe było m.in. potwierdzenie i weryfikacja wyników badań uzyskanych dzięki prospekcjom magnetometrycznym (układy przestrzenne osad trypolskich w Gordinesti i Kamieńcu Podolskim – domostw i obiektów gospodarczych w Kamieńcu Podolskim – Tataryskach), czy też rozplanowania kilkunastu obiektów fortyfikowanych w dorzeczu Biebrzy i Narwi. Uzyskano też wgląd w przestrzenie podnasypowe kopców i aranżację obiektów podkurhanowych kultury jamowej w Bułgarii (Małomirowo), kultury komorowskiej (Milovanya) i kurhanów z późnej epoki brązu nad rzekami MurafaRiv na Ukrainie (na podstawie planu pracy i  sprawozdania z działalności Komisji autorstwa prof. dr hab. P. Makarowicza).

 

Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych Przewodnicząca: prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska; liczba członków Komisji z Komitetu (bez Przewodniczącej) – 2 (prof. dr hab. Bogusław Gediga, prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk), spoza Komitetu - 9 (prof. UAM dr hab. Ewa Bugaj,  prof. UWr dr hab. Tomasz Gralak, prof. dr hab. Andrzej P. Kowalski, dr Marian Kwapiński, prof. dr hab. Henryk Mamzer, dr Małgorzata Markiewicz, prof. dr hab. Anna Pałubicka, prof. UAM dr ab. Michał Pawleta, prof. UKSW dr hab. Rafał Zapłata).  

    W 2021 r. Komisja Metod i Teorii Badań Archeologicznych wraz z Poznańskim Akademickim Seminarium Archeologicznym (PASA) w ramach swojej działalności zorganizowała wykład dr Lidii Żuk pt. Pamięć i krajobraz: o jeden krok dalej (czy za daleko)? Dr L. Żuk pracuje jako adiunkt na Wydziale Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wygłoszony wykład to "swoista propozycja podróży przez zmieniający się krajobraz refleksji teoretycznej na temat pamięci i jej śladów w krajobrazie. Prelegentka przedstawiła swoje przemyślenia i osobiste spojrzenie na potencjał wybranych koncepcji czołowych teoretyków pamięci, które w zderzeniu z materią archeologiczną mogą jej zdaniem prowadzić do przeformułowania pytań badawczych i poszukania nowych koncepcji. W opinii dr L. Żuk bogactwo ujęć teoretycznych i aplikacji wskazuje na ogromny potencjał badawczy w studiach archeologicznych nad pamięcią. Nawiązała także do swoich badań i studiów nad pamięcią podjętych w rozprawie doktorskiej, przedstawionej w 2019 roku, a  zatytułowanej  „Pamięć o krajobrazie jako kategoria analizy archeologicznej”. Rozwinęła w niej koncepcję pamięci w odniesieniu do krajobrazu. Jak uważa Autorka, praca ta stanowiła próbę odpowiedzi na pytanie o to, w jakim zakresie pamięć społeczna, rozumiana jako forma refleksji nad przeszłością, kształtowała rozumienie krajobrazu, jego organizację i interpretacje. Nie ulega wątpliwości, że przeszłość (krajobrazu) może być istotnym elementem wpływającym na jego teraźniejszość. Jednak najistotniejszym problemem jaki wówczas napotkała to trudność, a niekiedy niemożność wykazania, że wiedza (o krajobrazie) była przekazywana z zachowaniem ciągłości międzypokoleniowej, które to założenie leży u podstaw koncepcji pamięci. Czy w takiej sytuacji uzasadnione jest odwoływanie się do pamięci społecznej? Czy też należy raczej zmienić kierunek poszukiwań w stronę, która pozwoli uwzględnić inne formy refleksji nad przeszłością? Te i inne pytania zadała  Prelegentka i starała się odpowiedzieć na nie w logiczny i erudycyjny sposób" (ze sprawozdania Komisji autorstwa prof. D. Minty-Tworzowskiej).

 

Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia Przewodniczący: prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak. Zespół planuje, wraz z zespołami ds. współpracy międzynarodowej oraz ds. kształcenia kadr naukowych, zorganizowanie otwartych seminariów, forum dyskusyjnego pod egidą KNPiP na tematy dyskutowane w międzynarodowym środowisku, a które nie znajdują na razie pełnego odbicia w polskiej archeologii jak np. urbanizacja, archeologia krajobrazu, household archaeology.

 

Zespół ds. ochrony i popularyzacji dziedzictwa archeologicznego Przewodnicząca: prof. dr hab. Marzena Szmyt; liczba członków Zespołu z Komitetu (bez Przewodniczącej) – 5 (prof. dr hab. Sylwester Czopek, prof. dr hab. Przemysław Makarowicz, prof. dr hab. Andrzej Michałowski, prof. dr hab. Marian Rębkowski, prof. dr hab. Janusz Czebreszuk), spoza Komitetu – 8 (dr Wojciech Brzeziński, dr hab. Roksana Chowaniec, dr hab. Jacek Górski, prof. UAM dr hab. Marcin Ignaczak, prof. US dr hab. Marcin Majewski, dr Dominik Płaza, p. Bartosz Skaldawski, prof. UWr dr hab. Maciej Trzciński).

   Członkowie Zespołu ustalili wstępny plan zebrań w latach 2021-2023 oraz przedyskutowali zagadnienia, które mogą być tematami kolejnych spotkań. Zgłoszono ogółem 6 propozycji. W 2021 r. w ramach Zespołu zajmowano się problematyką ochrony Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego i dyskusją nad założeniami do utworzenia parku kulturowego. Członkowie zespołu zapoznali się z przesłanymi im wcześniej materiałami przysłanymi przez Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, w tym przede wszystkim z Założeniami do utworzenia Parku Kulturowego Pradziejowego Górnictwa Krzemienia nad Kamienną, opracowanymi na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa. W dyskusji uznali, że jest to dobrze przygotowany dokument, zawierający wszystkie niezbędne elementy chroniące w najlepszy możliwy sposób unikatowy kompleks pradziejowego górnictwa krzemienia nad Kamienną – jedyny polski zabytek archeologiczny wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwrócili uwagę na dwie kwestie, które mogą utrudniać przyjęcie „Założeń” przez samorządy i na koniecznosć ścisłej współpracy z lokalnymi samorządami w celu wyjaśnienia zalet proponowanego rozwiązania promującego zintegrowaną ochronę dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Członkowie Zespołu zarekomendowali Komitetowi Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN podjęcie uchwały wspierającej jak najszybsze utworzenie Parku Kulturowego Pradziejowego Górnictwa Krzemienia nad Kamienną (ze sprawozdania Zespołu autorstwa prof. dr hab. M. Szmyt). 

    Z ramienia Zespołu prof. M. Szmyt przygotowała i przedstawiła na zebraniu plenarnym KNPiP w dniu 2 czerwca 2021 r.  Informację o aktualnym stanie ochrony kopalni krzemieni w Krzemionkach oraz propozycję podjęcia uchwały w sprawie utworzenia parku kulturowego w rejonie Krzemionek. Członkowie Zespołu monitorowali także sprawę projektu nowej ustawy o ochronie dziedzictwa.

 

Zespół ds. kształcenia kadr naukowych Przewodniczący: prof. dr hab. Piotr Bieliński. W ramach działalności Zespołu prof. P. Bieliński wraz z prof. UW dr hab. K. Jakubczakiem zebrali dane oraz przygotowali na ich podstawie i przedstawili na zebraniu plenarnym w dniu 2 czerwca 2021 r. opracowanie: Zagraniczne badania polskich archeologów w XXI wieku, główne kierunki i problematyka badawcza. Dotyczyło ono zaangażowania polskich instytucji archeologicznych w badania zagraniczne. Omówiono w nim: 1/ kierunki badań, 2/ epoki, 3/ ośrodki prowadzące badania. Pod uwagę zostały wzięte głównie projekty finansowane z budżetu państwa lub ze środków uczelni. Oprócz przypomnienia początków polskich badań zagranicą, w opracowaniu omówiono obecnie prowadzone projekty z podziałem na kontynenty, a w ich ramach na państwa. Zwrócono uwagę na nowe kraje, w których pojawili się polscy archeolodzy, na rejony, w których skupiają się polskie badania oraz na te, które są omijane przez polskich badaczy. Po uzupełnieniu opracowanie zostanie udostępnione w internecie, planowane jest także opublikowanie go w formie broszury.

    Wraz z zespołami ds. współpracy międzynarodowej oraz ds. rozwoju dyscypliny archeologia Zespół planuje zorganizowanie otwartych seminariów pod egidą KNPiP (patrz: Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia).

 

Zespół ds. współpracy międzynarodowej Przewodniczący: prof. dr hab. Krzysztof Ciałowicz. Zespół przygotowuje, wraz z zespołami ds. kształcenia kadr naukowych oraz ds. rozwoju dyscypliny archeologia, zorganizowanie otwartych seminariów pod egidą KNPiP (patrz: Zespół ds. rozwoju dyscypliny archeologia).