Informacje bieżące
- Szczegóły
- Autor: Redaktor Strony Komitetu
- Kategoria: Aktualności i wydarzenia
***
Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza
Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na posiedzenie w dniu 3 marca 2023 r. o godzinie 10:45
w sali posiedzeń (sala 202) w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie,
przy Al. Solidarności 105
Program posiedzenia:
Część I otwarta (godz. 10:45 – 13:00)
- Otwarcie obrad
- Prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, Prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska, Prezentacja struktury Leksykonu Archeologicznego.
- Dr Jakub Mugaj, Koncepcja sieciowości w archeologii.
- Prof. AFiB dr hab. Bożena Józefów-Czerwińska, Michał Chrzanowski, Żwirowiska – potencjał, zagrożenia i ochrona.
- Prof. PAN dr hab. Jarosław Wilczyński, Jaskinie – potencjał, zagrożenia i ochrona.
- Dyskusja.
Istnieje możliwość uczestniczenia w części I posiedzenia KAPS w trybie zdalnym. Osoby zainteresowane taką formą uczestnictwa, proszę o przesłanie zgłoszenia do Arkadiusza Marciniaka (
***
Z głębokim żalem zawiadamiamy, że w dniu 17 lutego 2023 r.
zmarł Pan Prof. Jan Dąbrowski,
członek Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN w latach 1990-2010 (I.-VI. kadencja),
Sekretarz Naukowy Komitetu w III. kadencji (1997-1999).
***
Z wielkim żalem zawiadamiamy, że w dniu 12 lutego 2023 r.
zmarła Pani Dr hab. Zofia Sulgostowska, prof. IAE PAN,
Sekretarz Naukowy w VI. kadencji Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN.
Msza święta żałobna zostanie odprawiona
w dniu 21 lutego 2023 r. (wtorek) o godz. 13:00
w kościele św. Karola Boromeusza w Warszawie.
***
Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na otwartą część posiedzenia plenarnego,
podczas której Prof. Dr. Hans-Joachim Gehrke wygłosi referat:
"The Ancient World: Past, Present and Future of Europe"
Zebranie odbędzie się w dniu 21 stycznia 2023 r. (sobota)
w Instytucie Filologii Klasycznej UW, przy ul. Krakowskie Przedmieście 1, Warszawa,
w sali im. Kazimierza Kumanieckiego (I piętro, sala nr 6).
Początek o godz. 11:30.
***
Komisja Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu
Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN zaprasza na
Międzynarodową konferencję:
„Archeologia Trójmorza: badania nad epoką brązu w strefie bałtyckiej”
Konferencja odbędzie się w dniu 9 grudnia 2022 r. (piątek)
w godz. 12:00-15:30, w trybie on-line
Dołącz do spotkania Zoom (proszę skopiować do przegladarki)
https://us06web.zoom.us/j/84485883250?pwd=d21BSllHYjI0Qk5SSnlPWGRyYVdKQT09
Identyfikator spotkania: 844 8588 3250
Kod dostępu: 565486
Abstrakty wystąpień
1/ Przemysław Muzolf, Obiekt obrzędowy (?) kultury trzcinieckiej ze stanowiska Wrząca-Parcela 1, pow. pabianicki, woj. łódzkie, na tle osadnictwa kultury trzcinieckiej w środkowym biegu rzeki Ner
Omawiany obiekt ze stanowiska Wrząca-Parcela 1 był zlokalizowany na grzbiecie wału wydmowego znajdującego się pomiędzy lewobrzeżną krawędzią doliny Neru i jego lewym dopływem o nazwie Wrząca/Zalewka. Na podstawie odkrytych materiałów można go datować na czas przełomu BrB/BrC. Wchodzi on w skład mikroregionu Lutomiersk-Kazimierz, gdzie w dużym natężeniu występują materiały o cechach obcych w kulturze trzcinieckiej.
Przemysław Muzolf, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego,
2/ Jacek Górski, Mikołaj Orzechowski, Halina Taras, Kurhanowe cmentarzysko kultury trzcinieckiej w Guciowie, pow. zamojski. Stare i nowe badania
W latach 1959-1965 badania wykopaliskowe na stanowisku 6 przeprowadziła Renata Rogozińska. Było to cmentarzysko kurhanowe związane głównie z kulturą trzciniecką. W trakcie badań rozpoznano w różnym stopniu prawdopodobnie ok. 30 kopców, lub obiektów za nie uznanych. Obrządek był zasadniczo ciałopalny, a jamy grobowe z drewnianymi konstrukcjami znajdowały się zwykle na obwodzie kopców. Rzadko jamy były centralne. W trzech przypadkach wyróżniono słupowe konstrukcje podkurhanowe interpretowane jako tzw. domy zmarłych. Natrafiono na jeden zbiorowy grób szkieletowy. W grobach i nasypach rejestrowano przede wszystkim ułamki ceramiki typowej dla omawianego terenu.
Materiały opracowano dopiero kilka lat temu. Próbując zweryfikować wyniki sprzed 60. lat autorzy wystąpienia przeprowadzili weryfikacyjne badania wytypowanego obiektu (2019, 2021, 2022). Pracując innymi metodami uzyskano ciekawe wyniki, ale struktury podkurhanowe były inne niż podczas starszych wykopalisk.
Jacek Górski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie,
Mikołaj Orzechowski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie,
Halina Taras, Instytut Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
3/ Krzysztof Żurek, Tomasz Kalicki, Adam Wawrusiewicz, Interakcje człowiek-środowisko społeczności kultury łużyckiej w północno- wschodniej Polsce w świetle analizy geosystemów
Głównym celem badań była rekonstrukcja interakcji człowiek-środowisko społeczeństwa kultury łużyckiej w północno-wschodniej Polsce. W ujęciu systemowym zostaną omówione wybrane stanowiska łużyckie tworzące sieć obiektów na Podlasiu w dorzeczach dwóch głównych rzek regionu – Biebrzy i Narwi. Sieć tych prehistorycznych obiektów z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, ma stosunkowo jednolitą lokalizację i strukturę. Położone one są na płaskich równinach pomiędzy elewacjami glacjalnymi a zatorfionymi obniżeniami o różnej genezie – fluwialnej lub glacjalnej. Pod względem konstrukcyjnym mają one układ kolisty z dwoma obszarami: ochronnym, składającym się z systemu rowów i obwałowań, oraz centralnym, płaskim placem. Funkcja tych stanowisk wciąż jest niejasna. W celu określenia ich roli w społeczności kultury łużyckiej analizowane są fizycznogeograficzne geosystemy różnego rzędu – typy uroczysk i typy terenu.
Adam Wawrusiewicz, Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku,
Tomasz Kalicki, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach,
Krzysztof Żurek, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach,
***
Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza
Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na I-szą otwartą część posiedzenia
w dniu 1 grudnia 2022 r. o godzinie 10:30 w sali posiedzeń (sala 202)
w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie, przy Al. Solidarności 105
Program posiedzenia:
1/ Otwarcie obrad.
2/ Prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, Prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska, Stan zaawansowania prac nad Leksykonem Archeologicznym.
3/ Prof. dr hab. Jolanta Małecka-Kukawka – Archeologia doświadczalna/ eksperymentalna - 20 minut.
4/ Dr Franciszek M. Stępniowski – Archeologia wobec konfliktów – 20 minut.
5/ Prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska – Pamięć a archeologia. Archeologia pamięci – 20 minut.
6/ Dyskusja.
Istnieje możliwość uczestniczenia w części I posiedzenia KAPS w trybie zdalnym. Osoby zainteresowane taką formą uczestnictwa, proszę o przesłanie zgłoszenia do Pana dr. Zbigniewa Kubiatowskiego (
***
Z wielkim żalem zawiadamiamy, że w dniu 18 października 2022 r.
zmarł Prof. dr hab. Bogusław Gediga,
Honorowy Przewodniczący Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
IX. kadencji, Przewodniczący Komitetu w kadencjach VII i VIII.
Pogrzeb odbędzie się 27 października (czwartek) o godz. 11:00
na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.
***
Komisja Antropologii Pradziejów i Średniowiecza Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na posiedzenie w dniu 2 czerwca 2022 r.
o godzinie 10:30 w sali posiedzeń (sala 202)
w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie przy Al. Solidarności 105
Program posiedzenia:
Część I otwarta (godz. 10:30 – 12:30)
- Otwarcie obrad.
- Prof. dr hab. Arkadiusz Marciniak, Prof. UMCS dr hab. Anna I. Zalewska, Prezentacja koncepcji Leksykonu Archeologicznego.
- Dr hab. Stanisław Iwaniszewski, Archeologia jako wyraz poznawczego podboju Innego. Czy archeologia wyczerpuje [naszą] koncepcję przeszłości społecznej?
- Prof. UMCS dr hab. Anna I. Zalewska, Archeologia prospołeczna XX wieku jako praktyka kulturowa sprzyjająca edukacji dla pokoju oraz / w tym uważnej turystyce kulturowej
- Prof. UAM dr hab. Michał Pawleta, Turystyka archeologiczna.
- Dyskusja.
Istnieje możliwość uczestniczenia w części I posiedzenia KAPS w trybie zdalnym. Ci z Państwa, którzy są zainteresowani taką formą uczestnictwa, proszę o przesłanie zgłoszenia do Pana dr. Zbigniewa Kubiatowskiego (
***
Komisja Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu
zaprasza na III posiedzenie w dniu 27.05.2022 r. w godz. 10.00-14.00.
w formie zdalnej konferencji międzynarodowej
„Archeologia Trójmorza: badania nad neolitem i epoką brązu na terenie Słowacji, Ukrainy i Polski” .
Program konferencji, abstrakty wystąpień i link poniżej (link pod abstraktami).
Proszę potwierdzić obecność na adres:
Abstrakty wystąpień
1/ Viktor I. Klochko
Археологічні речі, як маркери міграцій бронзової доби
Пропоную дайджест своїх досліджень останніх років хронотипології окремих категорій металевих предметів доби ранньої та середньої бронзи України, зокрема металевих сокир: ямної культури, культури шнурової кераміки, катакомбної культури, комплексу речей кінця ранньої – початку середньої бронзи. Та на цій основі спробу узагальнення певних культурних процесів у Центральній та Східній Європі ІІІ – початку ІІ тис. до н.е.
Viktor Ivanovich Klochko, Department of Archaeology, Faculty of Humanities, National University of Kyiv-Mohyla Academy Ukraine, Kyiv, email:
Adam Wawrusiewicz, Michał Przeździecki, Elżbieta Jaskulska, Marcin Frączek, Iga Szwed
2/ Ostatni łowcy zbieracze w dorzeczu Narwi i środkowej Wisły. Wstępne wyniki badań nad obrzędowością funeralną
Obszary Podlasia oraz wschodniego i środkowego Mazowsza z pewnością należą do regionów kluczowych dla poznania zarówno genezy, jak i specyfiki zjawisk kulturowych określanych mianem kultury niemeńskiej, typu/horyzontu Linin, czy w bardziej ogólnym pojęciu niemeńskiego kręgu kulturowego. Do niedawna dokumentowano tu jednak wyłącznie relikty stanowisk osadowych. Brakowało przy tym jakichkolwiek przesłanek pozwalających na zdefiniowanie obrządku pogrzebowego, który przez dziesięciolecia pozostawał nieuchwytny metodami archeologicznymi. Pierwsze symptomy zmian tego stanu rzeczy zaobserwowano w trakcie analizy niezwykle bogatych źródeł pozyskanych w latach 70. XX w. na stanowisku w Grądach-Woniecko, woj. podlaskie. Jednak dopiero w pod koniec 2021 roku, wzmożona deflacja pola wydmowego doprowadziła do ujawnienia śladów rozległego cmentarzyska. Jedno z bardziej wyraźnych skupisk szczątków kostnych zostało objęte ratowniczymi badaniami wykopaliskowymi, w których efekcie rozpoznano dwa zespoły zawierające skremowane szczątki ludzkie obficie barwione ochrą. Ich kontekst i pozycja stratygraficzna pozwalają wiązać je z ugrupowaniami subneolitycznymi kultury niemeńskiej. Obserwacje te stanowią asumpt do reanalizy faktu współwystępowania przepalonych szczątków ludzkich na stanowiskach subneolitycznych. Doskonałym tego przykładem jest kolekcja pochodząca ze stanowiska w Lininie nad środkową Wisłą, gdzie poza niezwykle licznym zbiorem źródeł ceramicznych odnotowano pozostałości pochówku cechującego się specyficznym sposobem kremacji, co znajduje odzwierciedlenie w stanie zachowania materiałów.
Badania nad zagadnieniem „niemeńskiej” obrzędowości pogrzebowej mają charakter inicjalny i wymagają przeprowadzenia szeregu analiz specjalistycznych, niemniej poczynione obserwacje wydają się niezwykle istotne z perspektywy dyskusji nad rolą ugrupowań strefy leśnej w genezie i rozwoju późniejszych zjawisk definiowanych jako trzciniecki krąg kulturowy.
Adam Wawrusiewicz, Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, e- mail:
Michał Przeździecki, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, e-mail:
Elżbieta Jaskulska, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, e-mail:
Marcin Frączek, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, e-mail:
Iga Szwed, studentka Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, e-mail:
Paweł Jarosz, Eva Horváthová, Michał Podsiadło, Marcin M. Przybyła, Anita Szczepanek, Piotr Włodarczak
3/ Na granicy światów. Społeczności kurhanowe we wschodniej Słowacji w schyłkowym neolicie i wczesnej epoce brązu
Badania wykopaliskowe nad kurhanami we wschodniej Słowacji i Ukrainie Zakarpackiej prowadzone są już od ponad 80 lat. Jak dotąd obejmowały one głównie tereny wyżynne – tj. obszar Wyżyny Ondavskiej. Budowniczych tych kurhanów należy łączyć z ludnością kultury ceramiki sznurowej. W pojedynczych kopcach zauważalne są elementy charakterystyczne dla stepowej ludności kultury jamowej. Zwarty zasięg osadnictwa kultury jamowej nie przekracza jednak Cisy.
Wybrany do badań obszar Niziny Wschodniosłowackiej oraz Zakarpackiej jest więc miejscem szczególnie interesującym dla poznania oddziaływań pontyjskich na teren środkowej Europy, a ściślej na uchwycenie relacji pomiędzy kulturą ceramiki sznurowej, a kulturą jamową. Tak jak na pozostałych obszarach występowania tych jednostek niemal jedynym źródłem informacji są stanowiska funeralne wyróżniające się w krajobrazie kulturowym obecnością pojedynczych kurhanów lub całych ich zespołów.
W ramach projektu NCN „Transmisja wpływów stepowych w strefie karpackiej w III tys. przed Chrystusem”, realizowanego przy współpracy IAE PAN oraz AU SAV w 2021 roku przeprowadzono nieinwazyjne badania na terenie Niziny Wschodniosłowackiej w rejonie miejscowości Velky Kamenec, Michalany, Zbudza, Plechotice, Novy Ruskov i Throviste.
Eva Horváthová, Archeologický ústav SAV, Košice, email:
Paweł Jarosz, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, O/Kraków, email:
Michał Podsiadło, Dolmen S.C., email:
Marcin M. Przybyła, Dolmen S.C., email:
Anita Szczepanek, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii I Etnologii PAN, O/Kraków, email:
Piotr Włodarczak, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii I Etnologii PAN, O/Kraków, email:
Joanna Adamik-Proksa, Jadwiga Stanek-Tarkowska
4/ Kilka uwag na temat dysproporcji między liczbą cmentarzysk i stanowisk osadowych w trzcinieckim kręgu kulturowym
Problem niewielkiej liczby znalezisk funeralnych w trzcinieckim kręgu kulturowym był od dawna podnoszony w literaturze przedmiotu. W starszych publikacjach źródłowych kultura trzciniecka traktowana była jako jednostka znana głównie z osad. Nowsze badania wykopaliskowe, w tym szerokopłaszczyznowe prace związane z budową autostrad, nie zmieniły tej ogólnej prawidłowości. Liczba odkryć o charakterze sepulkralnym, jakich dokonano do tej pory, jest w dalszym ciągu nieporównywalnie mniejsza niż obiektów typu osadowego. W ramach ekumeny „trzcinieckiej” znane są regiony, w obrębie których nie odkryto dotąd ani jednego pewnego grobu. Celem referatu będzie próba szerszego przedstawienia tego problemu oraz wskazania możliwych wyjaśnień dla obserwowanego zjawiska.
Joanna Adamik-Proksa, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, email:
Jadwiga Stanek-Tarkowska, Instytut Nauk Rolniczych, Ochrony i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Rzeszowski, email:
Dołącz Zoom do spotkania (proszę skopiować link do przeglądarki)
https://us05web.zoom.us/j/87227961939?pwd=dEQzQ0ZTWnhPa05WNWd1S1hVOVErQT09
Identyfikator spotkania: 872 2796 1939
Kod dostępu: pgmCF1
***
Komisja Archeologii Nowego Świata KNPiP informuje, że w dniach 9 - 13 maja b.r. w Bornos w Hiszpanii będzie miało miejsce spotkanie europejskich amerykanistów w ramach Primera Asamblea Europea de Arqueología de las Américas. Zgromadzenie ma na celu zbliżenie do siebie specjalistów z różnych dyscyplin związanych z archeologią obu Ameryk podczas serii prezentacji oraz spotkań roboczych.
Wydarzenie jest organizowane przez Centrum Badań Andyjskich Uniwersytetu Warszawskiego, Community for the Archaeology of the Americas EAA4Am, Polski Oddział The Explorers Club we współpracy z Ayuntamiento de Bornos, Diputación de Cádiz oraz Mancomunidad de Municipios Sierra de Cádiz.
Organizatorzy postanowili zadedykować to wydarzenie pamięci pioniera amerykańskiej archeologii, O. Baltasara Martíneza Compañón (1737-1797).
Informację o spotkaniu i transmisję z niego można śledzićna stronie internetowej pod adresem http://ceacusco.pl/es/conferencia.html
oraz na Facebooku Centrum Badań Andyjskich UW: https://www.facebook.com/CEACUV
***
Informujemy, że laureatami drugiej edycji Nagrody Laur KNPiP zostali:
Pani Prof. dr hab. Anna Marciniak-Kajzer za pracę:
Rzeczy ludzi średniowiecza.
W domu, Łódź 2020
oraz
Pan Dr hab. prof. IAE PAN Tomasz Purowski za książkę:
Od fajansu do szkła. Kontakty ziem polskich z głównymi centrami
cywilizacyjnymi w II-I tys. p.n.e.
w świetle badań archeometrycznych tworzyw szklistych,
Warszawa 2019.
Gratulujemy!!!
***
Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na wykład
Pani dr hab. Anity Szczepanek, prof. IAE PAN pt.:
Społeczności schyłkowego neolitu w Polsce południowo-wschodniej
w świetle badań interdyscyplinarnych.
Wykład odbędzie się w dniu 6 kwietnia 2022 r.
od godz. 14.00, w formie zdalnej (platforma Zoom).
Dane do logowania można uzyskać pisząc na adres:
***
Informujemy, że z dniem 28 lutego 2022 r. zakończono nabór wniosków
do kolejnej edycji Nagrody Laur KNPiP za publikację wybitnej pracy naukowej
z zakresu archeologii lub wiążącej się z problematyką archeologiczną
wydanej w latach 2019-2020.
***
W związku z trwającą wojną na Ukrainie
zaplanowana na 25.02.2022 r. konferencja
„Archeologia Trójmorza: badania nad neolitem i epoką brązu na Ukrainie,
w Serbii, na Słowacji i w Polsce”
została przełożona
***
Komisja Archeologii Trójmorza Neolitu i Epoki Brązu Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN
zaprasza na
Międzynarodową konferencję:
„Archeologia Trójmorza: badania nad neolitem i epoką brązu na Ukrainie, w Serbii, na Słowacji i w Polsce”
która odbędzie się w piątek, 25.02.2022 r., w godz. 10.00-16.00
w trybie on-line
Dołącz Zoom do spotkania
https://us05web.zoom.us/j/87392248247?pwd=bTlYbk00M241MWIzbmpJWmt1UXVRZz09
Abstrakty wystąpień
1/ Viktor I. Klochko, Археологічні речі, як маркери міграцій бронзової доби
Пропоную дайджест своїх досліджень останніх років хронотипології окремих категорій металевих предметів доби ранньої та середньої бронзи України, зокрема металевих сокир: ямної культури, культури шнурової кераміки, катакомбної культури, комплексу речей кінця ранньої – початку середньої бронзи. Та на цій основі спробу узагальнення певних культурних процесів у Центральній та Східній Європі ІІІ – початку ІІ тис. до н.е.
Viktor Ivanovich Klochko, Department of Archaeology, Faculty of Humanities, National University of Kyiv-Mohyla Academy Ukraine, Kyiv
2/ Paweł Jarosz, Jovan Koledin, Piotr Włodarczak, Kurhany Wojwodiny – podsumowanie projektu
Projekt NCN „Dunajski szlak kultury jamowej” był realizowany w latach 2016-2021 w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN we współpracy z Muzeum Wojwodiny w Nowym Sadzie. Jego celem było opracowanie badań archiwalnych, wykonanie specjalistycznych analiz oraz przeprowadzenie wykopalisk w Baczce - najdalej na zachód wysuniętym regionie eurazjatyckiego stepu, na którym zarejestrowano kurhany datowane na IV i III tys. BC. Do badań wybrano dwa kurhany zlokalizowane w regionie Šajkaška: "Ciganską humkę" z Šajkaš oraz "Medisovą humkę" z Žabalj. Zgodnie z oczekiwaniami, w kurhanach tych odkryto groby kultury jamowej. Zarówno nowe materiały, jak i znaleziska z kopców badanych we wcześniejszych latach, posłużyły do prezentacji syntetycznego ujęcia rytuału funeralnego społeczności stepowych w Wojwodinie. Przeprowadzono przy tym różne analizy specjalistyczne, w tym chronometryczne i bioarcheologiczne.
Paweł Jarosz, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn IAE PAN, Kraków
Jovan Koledin, Muzej Vojvodiny, Novi Sad
Piotr Włodarczak, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn IAE PAN, Kraków
3/ Adam Wawrusiewicz, Michał Przeździecki, Elżbieta Jaskulska, Marcin Frączek, Iga Szwed, Ostatni łowcy zbieracze w dorzeczu Narwi i środkowej Wisły. Wstępne wyniki badań nad obrzędowością funeralną
Obszary Podlasia oraz wschodniego i środkowego Mazowsza z pewnością należą do regionów kluczowych dla poznania zarówno genezy, jak i specyfiki zjawisk kulturowych określanych mianem kultury niemeńskiej, typu/horyzontu Linin, czy w bardziej ogólnym pojęciu niemeńskiego kręgu kulturowego. Do niedawna dokumentowano tu jednak wyłącznie relikty stanowisk osadowych. Brakowało przy tym jakichkolwiek przesłanek pozwalających na zdefiniowanie obrządku pogrzebowego, który przez dziesięciolecia pozostawał nieuchwytny metodami archeologicznymi. Pierwsze symptomy zmian tego stanu rzeczy zaobserwowano w trakcie analizy niezwykle bogatych źródeł pozyskanych w latach 70. XX w. na stanowisku w Grądach-Woniecko, woj. podlaskie. Jednak dopiero w pod koniec 2021 roku, wzmożona deflacja pola wydmowego doprowadziła do ujawnienia śladów rozległego cmentarzyska. Jedno z bardziej wyraźnych skupisk szczątków kostnych zostało objęte ratowniczymi badaniami wykopaliskowymi, w których efekcie rozpoznano dwa zespoły zawierające skremowane szczątki ludzkie obficie barwione ochrą. Ich kontekst i pozycja stratygraficzna pozwalają wiązać je z ugrupowaniami subneolitycznymi kultury niemeńskiej. Obserwacje te stanowią asumpt do reanalizy faktu współwystępowania przepalonych szczątków ludzkich na stanowiskach subneolitycznych. Doskonałym tego przykładem jest kolekcja pochodząca ze stanowiska w Lininie nad środkową Wisłą, gdzie poza niezwykle licznym zbiorem źródeł ceramicznych odnotowano pozostałości pochówku cechującego się specyficznym sposobem kremacji, co znajduje odzwierciedlenie w stanie zachowania materiałów.
Badania nad zagadnieniem „niemeńskiej” obrzędowości pogrzebowej mają charakter inicjalny i wymagają przeprowadzenia szeregu analiz specjalistycznych, niemniej poczynione obserwacje wydają się niezwykle istotne z perspektywy dyskusji nad rolą ugrupowań strefy leśnej w genezie i rozwoju późniejszych zjawisk definiowanych jako trzciniecki krąg kulturowy.
Adam Wawrusiewicz, Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
Michał Przeździecki, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Elżbieta Jaskulska, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Marcin Frączek, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Iga Szwed, studentka Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
4/ Paweł Jarosz, Eva Horvatova, Michał Podsiadło, Marcin M. Przybyła, Anita Szczepanek, Piotr Włodarczak, Na granicy światów. Społeczności kurhanowe we wschodniej Słowacji w schyłkowym neolicie i wczesnej epoce brązu
Badania wykopaliskowe nad kurhanami we wschodniej Słowacji i Ukrainie Zakarpackiej prowadzone są już od ponad 80 lat. Jak dotąd obejmowały one głównie tereny wyżynne – tj. obszar Wyżyny Ondavskiej. Budowniczych tych kurhanów należy łączyć z ludnością kultury ceramiki sznurowej. W pojedynczych kopcach zauważalne są elementy charakterystyczne dla stepowej ludności kultury jamowej. Zwarty zasięg osadnictwa kultury jamowej nie przekracza jednak Cisy.
Wybrany do badań obszar Niziny Wschodniosłowackiej oraz Zakarpackiej jest więc miejscem szczególnie interesującym dla poznania oddziaływań pontyjskich na teren środkowej Europy, a ściślej na uchwycenie relacji pomiędzy kulturą ceramiki sznurowej, a kulturą jamową. Tak jak na pozostałych obszarach występowania tych jednostek niemal jedynym źródłem informacji są stanowiska funeralne wyróżniające się w krajobrazie kulturowym obecnością pojedynczych kurhanów lub całych ich zespołów.
W ramach projektu NCN „Transmisja wpływów stepowych w strefie karpackiej w III tys. przed Chrystusem”, realizowanego przy współpracy IAE PAN oraz AU SAV w 2021 roku przeprowadzono nieinwazyjne badania na terenie Niziny Wschodniosłowackiej w rejonie miejscowości Velky Kamenec, Michalany, Zbudza, Plechotice, Novy Ruskov i Throviste.
Eva Horváthová, Archeologický ústav SAV, Košice
Paweł Jarosz, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, O/Kraków
Michał Podsiadło, Dolmen S.C.
Marcin M. Przybyła, Dolmen S.C.
Anita Szczepanek, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii I Etnologii PAN, O/Kraków
Piotr Włodarczak, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, Instytut Archeologii I Etnologii PAN, O/Kraków
5/ Joanna Adamik-Proksa, Jadwiga Stanek-Tarkowska, Kilka uwag na temat dysproporcji między liczbą cmentarzysk i stanowisk osadowych w trzcinieckim kręgu kulturowym
Problem niewielkiej liczby znalezisk funeralnych w trzcinieckim kręgu kulturowym był od dawna podnoszony w literaturze przedmiotu. W starszych publikacjach źródłowych kultura trzciniecka traktowana była jako jednostka znana głównie z osad. Nowsze badania wykopaliskowe, w tym szerokopłaszczyznowe prace związane z budową autostrad, nie zmieniły tej ogólnej prawidłowości. Liczba odkryć o charakterze sepulkralnym, jakich dokonano do tej pory, jest w dalszym ciągu nieporównywalnie mniejsza niż obiektów typu osadowego. W ramach ekumeny „trzcinieckiej” znane są regiony, w obrębie których nie odkryto dotąd ani jednego pewnego grobu. Celem referatu będzie próba szerszego przedstawienia tego problemu oraz wskazania możliwych wyjaśnień dla obserwowanego zjawiska.
Joanna Adamik-Proksa, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego
Jadwiga Stanek-Tarkowska, Instytut Nauk Rolniczych, Ochrony i Kszałtwoania Środowiska, Uniwersytet Rzeszowski
***
Nagroda Laur KNPiP
Skład Kapituły Nagrody Laur KNPiP: prof. W. Chudziak (Przewodniczący Kapituły),
prof. Michał Parczewski, dr hab. prof. UAM Maciej Kaczmarek, dr hab. prof. IAE PAN P. Włodarczak.
Regulamin przyznawania nagrody
„Laur Komitetu Nauk Pra - i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk”
1. „Laur Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk” (dalej jako Laur) jest nagrodą za publikację wybitnej pracy naukowej z zakresu archeologii lub wiążącej się z problematyką archeologiczną.
2. Laur przyznaje Prezes Polskiej Akademii Nauk na wniosek przewodniczącego Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk (dalej jako Komitet).
3. Wniosek o przyznanie Lauru podejmuje Kapituła złożona z pięciu członków Komitetu.
4. Kapitułę wybiera się na zebraniu plenarnym Komitetu, w początkach jego kadencji.
5. Informacja o wniosku Kapituły o przyznanie Lauru jest przedstawiana na zebraniu plenarnym Komitetu. Następnie wniosek jest przekazywany Przewodniczącemu Komitetu, który kieruje go wraz z pismem przewodnim do Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
6. Do zgłaszania Kapitule kandydatów do Lauru uprawniony jest każdy członek Komitetu oraz zarządzający instytucjami archeologicznymi (uniwersyteckimi, Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, muzeami archeologicznymi).
7. Zgłoszenia kandydatów do Lauru dokonuje się w terminie ogłoszonym przez Kapitułę.
8. Zgłoszenie musi mieć formę pisemną i zawierać uzasadnienie.
9. Do Lauru mogą kandydować:
a) prace autorskie (jedno- lub wieloautorskie), prace zbiorowe (redagowane, w tym jednotematyczne cykle publikacji);
b) prace, których autorami są polscy naukowcy, przy czym w pracach zbiorowych dopuszczalny jest udział autorów zagranicznych;
c) prace wydane w Polsce lub za granicą;
d) prace w języku polskim lub w językach kongresowych.
10. Laur może być przyznany jednocześnie autorom dwóch różnych prac.
11. Laur przyznawany jest co dwa lata.
12. Laur przyznawany jest w formie dyplomu i brązowej statuetki.
Niniejszy regulamin został zaakceptowany przez Prezydium Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk w dniu 24 marca 2021.
Laureaci nagrody Laur Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN:
1/ prof. UAM dr hab. Michał Pawleta - 18.10.2018 r.